ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ေတာ္ နန္းေတာ္ကုန္းကို မင္းေစာမြန္တည္ေဆာက္ခသည္မွာကား မူလနဂိုရ္အားျဖင့္ ကုကၠားေတာင္ႏွင့္ ေတာင္ညိဳေတာင္ႏွစ္ခုကို တူးၿဖိဳညိႇလွ်က္တည္ခေသာ ေက်ာက္ေဆာင္ေက်ာက္သားၿမီခံၿမီမ်ားျဖစ္သည္။ နန္းေတာ္ကုန္းပတ္လည္ စတုရန္းပံုသ႑ာန္ကို ေက်ာက္အုတ္မ်ားျဖင့္တံတိုင္းျပဳကာ အမာခံလွ်က္ ေကဇာသကၠရာဇ္ (၇၉၂) ခု ေတာ္သလင္းလဆန္း (၁) ရက္ တလဂုၤနီနိ၊ ခရစ္သကၠရာဇ္ (၁၄၃၀) ခုႏွစ္တြင္ ေျမာက္ဦးေခတ္ထီးနန္းကို စတင္တည္ေထာင္သည္။
ပထမဆံုးေျမာက္ဦးေခတ္ထီးနန္းေတာ္ကို မင္းေစာမြန္မင္းမ်ားလက္ထက္ အုတ္တံတိုင္းမ်ားျဖင့္သာ ေအာက္ၿခီခ်လွ်က္ တည္ေဆာက္ချခင္းျဖစ္သည္။ ေျမာက္ဦးဒုတိယေခတ္ မင္းဗာဘုရင္လက္ထက္ေရာက္ေသာအခါ၌ကား ေက်ာက္အမာခံတံတိုင္းမ်ားျဖင့္ထပ္မံၿပီးေသာ္ ခိုင္ခံ့ႀကီးက်ယ္စြာတည္ေဆာက္သည္။
သို႔ျဖစ္ပါ၍ ရခိုင္မဟာရာဇဝင္ေတာ္ႀကီးလကၤာတြင္ (ေစာမြန္ပ်င္ျပဳ၊ မင္းဗာတည္ေက၊ ေရႊေျမာက္ဦး) ဟုလည္းေကာင္း။ (ေျမာက္ဦးမည္သာ၊ ၿမိဳ႕ေအာင္ခ်ာကို၊ တည္လွာျပဳလစ္၊ သကၠရာဇ္ကား၊ ေဒြးျဖစ္နဝါ၊ သတၱသာတည္း) ဟူ၍လည္းေကာင္း တြိရသည္။
နန္းေတာ္ကုန္း၏အဆင့္မွာ သံုးဆင့္ျဖစ္သည္။ ထိပ္ဆံုးအျမင့္မွ ေအာက္ဆံုးအဆင့္ထိေပေပါင္း (၅၀) ျမင့္သည္။ တတိယအဆင့္၏ ေတာင္မွေျမာက္သို႔ ေပေပါင္း (၁၆၀၆) ေပဟိသည္။ အရွိမွအေနာက္သို႔ ေပေပါင္း (၁၇၄၀) ေပ ဟိသည္။ တံတိုင္းမ်ားေအာက္ၿခီတြင္ ေက်ာက္သား (၇) ေပထုထည္ဟိသည္။ တံတိုင္းမ်ား၏အထက္ပိုင္းထုထည္မွာ (၄) ေပျဖစ္သည္။ ပထမႏွင့္ ဒုတိယတံတိုင္းအကြာအဝီးမွာ ေပေပါင္း (၂၃၇) ေပ ရွည္သည္။ အေပၚဆံုးအထက္ နန္းရင္ျပင္၏အက်ယ္အဝန္းမွာ (၆၅၆) ေပက်ယ္ဝန္းသည္။ အရွိဘက္အဆင့္တန္းခါးမွ ဒုတိယအဆင့္တန္းခါးသို႔ ေပေပါင္း (၂၃၃) ေပဟိသည္။ ၎မွ တတိယအဆင့္တန္းခါးသို႔ (၁၆၆) ေပဟိသည္။
အေပၚဆံုးအထက္နန္းရင္ျပင္၏ ေျမာက္မွေတာင္သို႔ အလ်ားေပေပါင္း (၆၇၉) ေပ က်ယ္သည္။ ေတာင္ဘက္ တတိယအဆင့္တန္းခါးမွ ဒုတိယအဆင့္တန္းခါးသို႔ ေပေပါင္း (၁၃၈) ေပဟိသည္။ ၎မွ ပထမအဆင့္တန္းခါးသို႔ ေပေပါင္း (၄၅၀) ကြာ၀ီးသည္။ တန္းခါးမ်ား၏ဝင္ေပါက္မွာ (၁၀) ေပစီက်ယ္ဝန္းသည္။ တံခါးတဘက္တခ်က္စီ၏ တန္းခါးေဘာင္မ်ားမွာ
(ဂ) ေပစီ ရွိသို႔ထိုးထြက္လွ်က္ တည္ဟိသည္။ တံတိုင္းမ်ားထုထည္အထူမွာ (၇) ေပ (၆) လက္မစီဟိၿပီး (၁၂) ေပစီ ျမင့္သည္။ တန္းခါးမ်ား၏အတြင္းဘက္နံရံမ်ား၌ ၿမီႀကီးသည္ တေပခန္႔အကြာ ေက်ာက္တံုးႀကီးမ်ားႏွင့္ (၈) ေပအျမင္႔ဟိေသာ ေက်ာက္တံုးႀကီးတြင္ (၅)လက္မဟိေသာ အေပါက္တေပါက္စီကို ထြင္းလုပ္ျပဳပ်င္တပ္ဆင္ထားသည္။
ထိုတန္းခါးေပါက္မ်ားကို ပိတ္ဖြင့္ႏိုင္ရန္အတြက္ အရွင္တန္းခါးတပ္ဆင္ထားျခင္းျဖစ္သည္။ နန္းေတာ္၏အေနာက္ဘက္ ဒုတိယႏွင့္ တတိယတံတိုင္းအၾကားတြင္္ က်ဳံးမ်ားဟိသည္။ အရွိေတာင္ဘက္တြင္ ဗဟိုရ္စည္ေတာ္ထားဟိေသာ စည္ေတာ္ကိုအခ်ိန္မွန္ယြန္းေသာ(ယြန္းေထာင္) ေခၚ (ရြန္းေတာင္) တည္ဟိသည္။ ေတာင္ဘက္တြင္ (ဝယိုင္သာ) ေခၚ (ဥယ်ာဥ္ေတာ္) ဟိသည္။
နန္းေတာ္၏အရွိဘက္ ဒုတိယအဆင့္တြင္ နန္းတြင္းသူနန္းတြင္းသားမ်ားေသာက္သံုးကုန္ေသာ ေသာက္ရီကန္ (နန္းသားကန္) တည္ဟိသည္။ ယခုအခါ ထိုကန္ကို (နံသာကန္) ဟုေခၚဆိုသည္။ ယခုနန္းေတာ္ကုန္း၏အရွိဘက္ဆင္းလမ္း (နန္းေက်ာက္လွီကား) ႏွင့္ အေနာက္ဘက္ နန္းကုန္းအဆင္းလွီကား႐ို႕မွာ ၿဗိတိသွ်အဂၤလိပ္အုပ္ခ်ဳပ္စဥ္ကာလ (ေျမာက္ဦးနန္းေတာ္ကုန္းအားေဖာက္ၿပီးေသာ္ ရွိေနာက္ေတာက္ေလွ်ာက္ပိုင္းၿပီး လမ္းလုပ္ရန္စီစဥ္ခသည္။ တၿမိဳ႕လံုးကကန္႔ကြက္ဆႏၵျပသျဖင့္ လမ္းမေဖာက္လုပ္ဘဲရပ္တန္႔ကာ ယခင္မင္းဆင္းလမ္းလွီကားကိုပတ္၍ အရွိအေနာက္တေျဖာင့္တည္း ေက်ာက္လွီကား (၂) ခုကို တပ္ဆင္ထားချခင္းျဖစ္သည္။
ရခိုင္မင္းမ်ားလက္ထက္ နန္းေတာ္ကုန္းသို႔အဆင္းအတက္ေက်ာက္လီွကား အစစ္အမွန္နီရာမ်ားသည္ကား အေနာက္ဘက္၌ ယခုပါတီယူနစ္ယံုးေဟာင္းအရွိဘက္ ေက်ာက္ေလွကားဆင္းလမ္းတခု၊ ၎ႏွင့္ အရွိဘက္သို႔တေျဖာင့္တည္း နန္းသားကန္ေတာ္ဘက္သို႔ဆင္းလမ္း ေက်ာက္လွီကားတခုျဖစ္သည္။
ရွိမင္းမ်ားသည္ ဤနန္းေတာ္ကုန္းသို႔ အရပ္ေလးမ်က္ႏွာမွ ဆင္းတက္ႏိုင္စီရန္အတြက္ အရပ္ေလးမ်က္ႏွာတြင္ ေက်ာက္လွီကားတန္းခါးေပါက္ (၄) ခုကို တြိျမင္ကတ္ရမည္ျဖစ္သည္။ သို႔ျဖစ္ပါ၍ ရခိုင္ၿမိဳ႕တည္ ဗိသုကာက်မ္း၌ေဖာ္ျပထားသည္မွာ-
(ခုနစ္ရာကိုးဆယ္၊ စြန္းဝယ္ႏွစ္ေဖာ္၊ လေတာ္သလင္း၊ လွ်ံဝင္းထြန္းညီး၊ ထြက္ၿပီးနီတက္၊ ဆန္းတရက္၌၊ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕သာ၊ တည္ျခင္းရာကား၊ ေတာင္ညိဳကုကၠား၊ ႏွစ္ပါးတူညီ၊ ဘုမၼိနက္သန္၊ ၿမီၾကန္သင့္ရာ၊ ယင္းသည္မွာလည္း၊ အကာအင္းသီး၊ ထားတံုၿပီးမွ၊ တည္ထၿမိဳ႕နန္း၊ ကန္စန္းကန္လဂ္၊ တေထာင္ဘက္ကို၊ မပ်က္ထိုေရာ္၊ ဆက္တက္ေသာ္ကား၊ အရာေထာင္ေသာင္း၊ က်ိန္းခန္းေအာင္း၏) ဟူ၍ပင္လွ်င္ ပါဟိသည္။ ဤေျမာက္ဦးၿမိဳ႕နန္းေတာ္ကုန္းကို တံတိုင္းသံုးတန္ ဝိုင္းကာရံလွ်က္ ထိုတံတိုင္းမ်ားအၾကားတြင္လည္း က်ံဳးေတာ္မ်ားထားဟိသည္။
ၿမိဳ႕တံတိုင္းမ်ားအထက္ဝယ္လည္း ျမင္းစီးသူရဲဗိုလ္ပါမ်ားစီးနင္းလားလာလႈပ္လွ်ားႏိုင္ေအာင္ စီမံျပဳလုပ္ထားသည္။ ၿမိဳ႕ေက်ာက္တန္းခါးမ်ားကိုလည္း ခိုင္လံုစြာျဖင့္ ခမ္းနားႀကီးက်ယ္စြာ တည္ေဆာက္စီမံထားခသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ေတာ္ႀကီးသည္ ထိုအခ်ိန္ထိုအခါက အိမ္ၿခီေပါင္းမ်ားစြာႏွင့္ ၾကက္ပ်ံမက်စည္ကားခသည္။ သို႔ျဖစ္ပါ၍ ခရစ္ေအဒီ (၁၅) ရာစုမွ (၁၆) ရာစုထိကာလအတြင္း အလြန္ခ်မ္းသာႄကြယ္ဝေသာ ကမၻာ့အဆင့္မီွ သမိုင္းတြင္ထင္ရွားေသာ (The City Of MraukK Oo) ၿမိဳ႕ႀကီးတၿမိဳ႕ျဖစ္ေပေတာ့သည္။
……………………………………………………………
(ရွိေဟာင္းရခိုင္ေက်ာက္စာမ်ား- ဦးဦးသာထြန္း)
ေအာင္တံခြန္ ၀ံသရကၡိတမဂၢင္း အတြဲ(၂) အမွတ္ (၁) မွ ကူးယူေဖာ္ျပသည္။
