 {}

ရခိုင္ျပည္ႀကီး
အမ္းျမိဳ႕နယ္  ေလာင္းဒုံးကြင္းအုပ္စု
လုတ္ေက်းရြာႏႈိက္
ေလးျမိဳ႕ေခတ္နန္႔ ေျမာက္ဦးေခတ္လို႔
သုံးသပ္မိေသာ

ရခိုင္ဒဂၤါး {၁၃}ခ်ပ္တိြဟိရ။

၁။ ငြီဒဂၤါးမွာ
    ေျမာက္ဦးေခတ္  ရႊီနန္းသခင္
     စႏၵသုဓမၼရာဇာ နာေမပါ။
      သႀကဇ္ ၁၀၁၄ခုႏွစ္။
ငီြသားဒဂၤါးမွန္ကန္ေႀကာင္း။

၂။ က်န္ ႀကီးဒဂၤါး{၁၂}မွာ
     နာမည္မသိရပါ။

သိဟိလို႔ ဟိခေက   တေခါက္ေျပာ
ႀကားဇီခ်င္ပါေရ။

၃။ ဟသၤာစီး  ႀကီးရုပ္မွာ
    သုရႆတီနတ္သမီးျဖိဳက္ေႀကာင္း
သိဟိရပါေရ။

                      အဖျပည္ဧ့ သီြးတစက္

Credit.. မုနိ ပုတၱ



အာနႏၵစျႏၵမင္းေက်ာက္စာ ဒုတိယမင္းဆက္မွ အမွတ္စဥ္ ၂ မင္းျဖစ္ေသာ ရာဇစျႏၵမင္းဒဂၤါး

Credit > Razar Min

စစ္ေခြး ဆိုမွေတာ႔ ေခြးလိုေနမွာေပါ႔

စစ္ေခြး ဆိုမွေတာ႔ ေခြးလိုေနမွာေပါ႔
=

===================
27.6.2018
တိုင္းရင္းသား ေဒသေတြမွာ အၾကမ္းဖက္ ေသာင္း
က်န္းရံုကလဲြလို႔ ဘာတစ္ခုမွ သိတယ္ တတ္တယ္ဆို
တာမရွိ ဒါ စစ္ေခြးတို႔ရဲ႕ အသိဥာဏ္ပါ။

ကားမေမာင္းတတ္ရင္လည္း ေမာင္းမေနနဲ႔ေတာ႔
လယ္သိမ္း ေျမသိမ္း အၾကမ္းဖက္ေသာင္းက်န္း
ဓါးျမတိုက္စား ။

၆၉နဲ႔​ေရပူၾကားျဖစ္သြားတာတဲ႔ဗ်ာ စစ္ေခြးကား ယမ္းသန္း ေမာင္းလာျပီး ေဘးနားမွာ ရပ္ထားတဲ႔
အရပ္သားကားကို ဝင္တိုက္ပလိုက္တာ။
ကံေကာင္းလို႔ လူမေသတာေပါ႔

စစ္ေခြးပစ္ မုဆိုး

ေျမာက္ဦးေခတ္ရခိုင္ျပည္သံုးအေျမွာက္ႀကီးမ်ားႏွင္႔ အေျမာက္ေပၚတြင္ ေရးထိုးခားသည့္ကမၸည္းစာမ်ား

​ေျမာက္​ဦး​ေခတ္​ရခိုင္​ျပည္​သံုးအ​ေျမာက္​ႀကီးမ်ားႏွင္​့
အ

​ေျမာက္​​ေပၚတြင္​ ​ေရးထိုးထားသည္​့ကမၸည္​းစာမ်ား

_​ေက်ာ္​မင္​းထင္​_

ခ႐စ္​ႏွစ္​ ၁၄၃၀ မွ ၁၇၈၅ အထိ ထြန္​းကားခဲ့​ေသာ ​ေျမာက္​ဦး​ေခတ္​ကို ​ေယဘုယ်အားျဖင္​့ အပိုင္​းသံုးပိုင္​းခြဲျခား​ေလ့႐ွိၾကသည္​၊ ​ေျမာက္​ဦးတည္​​ေထာင္​​ေသာ ၁၄၃၀ မွ ၁၅၃၀ ျပည္​့လြန္​ႏွစ္​မ်ားအထိကို ပထမ​ေျမာက္​ဦး​ေခတ္​ တန္​ခိုးထြားခ်ိန္​ျဖစ္​သည္​့ ၁၅၃၀ ျပည္​့လြန္​ႏွစ္​မ်ားမွ ၁၆၃၈ အထိကို ဒုတိယ​ေျမာက္​ဦး​ေခတ္​ႏွင္​့ ၁၆၃၈ မွ ​ေျမာက္​ဦးၿမိဳ႕​ေတာ္​က်ဆံုးခ်ိန္​ျဖစ္​သည္​့ ၁၇၈၅ အထိကို တတိယ​ေျမာက္​ဦး​ေခတ္​အျဖစ္​ ​ေယဘုယ်သတ္​မွတ္​ၾကပါသည္​၊

ပထမ​ေျမာက္​ဦး​ေခတ္​ကာလသည္​ တိုင္​းျပည္​ထူ​ေထာင္​ဆဲကာလျဖစ္​ၿပီး ႐ခိုင္​ျပည္​ႏွင္​့ နယ္​ခ်င္​းထိစပ္​​ေနသည္​့ ဘဂၤါ​ေဒသအား ရခိုင္​ဘု႐င္​တို႔ ႐ံဖန္​ရံခါ တိုက္​ခိုက္​မႈမ်ား႐ွိခဲ့​ေသာ္​လည္​း ကာလ႐ွည္​ၾကာစြာ နယ္​​ေျမသိမ္​းပိုက္​မႈမ်ား မျပဳလုပ္​ႏိုင္​ခဲ့​ေပ၊ဒုတိယ​ေျမာက္​ဦး​ေခတ္​တြင္​ မင္​းဗာဘု႐င္​၏ ဘဂၤါ​ေဒသ စစ္​တ​ေကာင္​းနယ္​အား နယ္​​ေျမခ်ဲ႕ထြင္​ ပိုင္​စိုးျခင္​းႏွင္​့အတူ ႐ခိုင္​ဘု႐င္​ႏိုင္​ငံသည္​ တန္​ခိုးႀကီးထြားခဲ့ပါသည္​၊ ဤဒုတိယ​ေျမာက္​ဦး​ေခတ္​တြင္​ ​ေပၚတူဂီမ်ားႏွင္​့ ထိ​ေတြ႔ဆက္​ဆံခဲ့ၿပီး ဥ​ေရာပ၏​ေခတ္​​ေပၚလက္​နက္​မ်ားကို ရ႐ွိခဲ့ကာ ​ေခတ္​မီကာကြယ္​​ေ႐းနည္​းစနစ္​မ်ားအပါအဝင္​ ​ေခတ္​မီခံတပ္​တည္​​ေဆာက္​​ေ႐း နည္​းပညာမ်ားကိုပါ ပိုင္​ဆိုင္​ခဲ့သည္​၊ ဤ​ေခတ္​၏ထူးျခားခ်က္​မွာ ဘဂၤါ​ေဒသကို သိမ္​းပိုက္​အုပ္​စိုးႏိုင္​ျခင္​း ျမန္​မာဘု႐င္​၏က်ဴး​ေက်ာ္​စစ္​ကို တြန္​းလွန္​ႏိုင္​ျခင္​းႏွင္​့ ​ေအာက္​ျမန္​မာျပည္​၏ ၿမိဳ႕​ေတာ္​ျဖစ္​​ေသာ ပဲခူးကိုသိမ္​းပိုက္​ႏိုင္​ခဲ့ျခင္​းပင္​ျဖစ္​သည္​၊ ဒုတိယ​ေျမာက္​ဦး​ေခတ္​တြင္​ ႐ခိုင္​၏ ႏိုင္​ငံ​ေရး စစ္​​ေ႐း စီးပြား​ေ႐းအင္​အား မ်ားစြာတိုးတက္​ခဲ့ပါသည္​၊ တတိယ​ေျမာက္​ဦး​ေခတ္​ ခ႐စ္​ႏွစ္​ ၁၆၆၆ တြင္​ ႐ခိုင္​ပိုင္​ ဘဂၤါ​ေသဒ၏ စစ္​တ​ေကာင္​းၿမိဳ႕ မဂိုလက္​တြင္​းသို႔က်ဆင္​းသြားၿပီး​ေနာက္​ ႐ခိုင္​၏ စီးပြား​ေရးအင္​အား ဆုတ္​ယုတ္​သြားခဲ့သည္​၊ ထို​ေနာက္​ပိုင္​းတြင္​ ျပည္​တြင္​းမၿငိမ္​မႈမ်ား ၾကံဳ​ေတြ႔ျဖစ္​​ေပၚလာခဲ့ၿပီး ၁၇၈၅ တြင္​ ​ေျမာက္​ဦးၿမိဳ႕​ေတာ္​ကို ျမန္​မာဘု႐င္​၏တပ္​မ်ားက သိမ္​းပိုက္​လိုက္​ျခင္​းႏွင္​့အတူ ရခိုင္​တို႔၏ ​ေျမာက္​ဦး​ေခတ္​ အဆံုးသတ္​ခဲ့ပါသည္​၊ ဤ​ေဆာင္​းပါးတြင္​ ​ေျမာက္​ဦး​ေခတ္​ ႐ခိုင္​ဘုရင္​တို႔ပိုင္​ဆိုင္​ အသံုးျပဳခဲ့သည္​့ အ​ေျမာက္​ႀကီးမ်ားႏွင္​့ အ​ေျမာက္​​ေပၚတြင္​ ​ေရးထိုးထားသည္​့စာမ်ား အ​ေၾကာင္​းကို တင္​ျပသြားပါမည္​၊

ရခိုင္​ျပည္​သံုးအ​ေျမာက္​မ်ားကို ျပည္​တြင္​းထုတ္​ႏွင္​့ ႏိုင္​ငံျခားျဖစ္​ အ​ေျမာက္​မ်ားဟူ၍ ​ေယဘုယ်ခြဲျခားႏိုင္​သည္​၊ ႏိုင္​ငံျခားျဖစ္​အ​ေျမာက္​မ်ားအျဖစ္​ ဥ​ေရာပထုတ္​ ​ေခတ္​မီအ​ေျမာက္​ႏွင္​့ ဘဂၤါ​ေဒသမွ သိမ္​းပိုက္​႐႐ွိသည္​့အ​ေျမာက္​မ်ားကို​ေတြ႔ျမင္​ရသည္​၊႐ခိုင္​တို႔ ပဲခူးကိုသိမ္​းပိုက္​႐ာမွရ႐ွိ​ေသာ ယိုးဒယားအ​ေျမာက္​ႀကီးမ်ားကိုလည္​းမွတ္​တမ္​းမ်ားတြင္​​ေတြ႔႐သည္​၊ ရခိုင္​ျပည္​သံုး အ​ေျမာက္​မ်ားတြင္​ ​ေၾကးအ​ေျမာက္​ႏွင္​့ သံအ​ေျမာက္​ ႏွစ္​မ်ိဳးကို အဓိက​ေတြ႔ရၿပီး ​ေျမျပင္​သံုး အ​ေျမာက္​ႏွင္​့ စစ္​​သ​ေဘၤာသံုး အ​ေျမာက္​ဟူ၍လည္​း ခြဲျခား​ေတြ႔ျမင္​ႏိုင္​ပါသည္​၊

႐ခိုင္​ အ​ေျမာက္​ႀကီးမ်ား အ​ေျမာက္​ဆံမ်ားကို ႐ခိုင္​ျပည္​နယ္​တြင္​း႐ွိ ျပတိုက္​မ်ားတြင္​ ျပသထား႐ွိသည္​၊ စစ္​​ေတြပိြဳင္​့ မႏၱ​ေလးနန္​းတြင္​း တပ္​မ​ေတာ္​စစ္​သမိုင္​းျပတိုက္​ စ​ေကာ့တလန္​ျပည္​ အီဒင္​ဘရာၿမိဳ႕ႏွင္​့ အိႏၵိယႏိုင္​ငံ မဒ႐ပ္​ျပတိုက္​တို႔တြင္​ ႐ခိုင္​အ​ေျမာက္​ႀကီးမ်ားကို​ေတြ႔ျမင္​ႏိုင္​ပါသည္​၊ ဤအ​ေျမာက္​ႀကီးမ်ားမွ​ေန၍ ႐ခိုင္​ဘု႐င္​တို႔၏ စစ္​​ေ႐းစြမ္​း႐ည္​ကို တစ္​စိတ္​တစ္​​ေဒသ လွစ္​ျပလ်က္​႐ွိ​ေနသည္​ဟုလည္​းဆိုႏိုင္​မည္​ ျဖစ္​ပါသည္​၊

(က) ႐ခိုင္​ဘု႐င္​ သီရိသုဓမၼရာဇာ ဒါကာမွ သိမ္​းပိုက္​႐႐ွိသညိ့ မဂို အ​ေျမာက္​

ဤအ​ေျမာက္​ကို ယခုအခါ အိႏၵိယႏိုင္​ငံ မဒရပ္​ၿမိဳ႕ (ယခုအ​ေခၚ ခ်င္​ႏိုင္​းၿမိဳ႕)႐ွိ အစိုးရျပတိုက္​ (The Government Museum. Chennai_
ယခင္​ မဒ႐ပ္​ျပတိုက္​)တြင္​ ျပသထား႐ွိသည္​၊ မူလက မဂိုတို႔ အသံုးျပဳခဲ့သည္​့ သံအ​ေျမာက္​ႀကီးျဖစ္​ၿပီး ရခိုင္​ဘု႐င္​ သီ႐ိသုဓမၼရာဇာ ဒါကာၿမိဳ႕ကို သိမ္​းပိုက္​စဥ္​က ရ႐ွိ​ေၾကာင္​း ​ေ႐းထိုးထားသည္​့ ရခိုင္​အကၡ႐ာမွတ္​တမ္​း ကမၸည္​းစာကို အ​ေျမာက္​​ေပၚတြင္​ ​ေတြ႔ရသည္​၊ ဤအ​ေျမာက္​စာကို ျပင္​သစ္​ႏိုင္​ငံ အ​ေ႐ွ႕တိုင္​းပညာရပ္​မ်ား ​ေလ့လာ​ေရးဌာန (EFEO)က မွတ္​တမ္​းျပဳစုလ်က္​႐ွိသည္​့ ရခိုင္​​ေက်ာက္​စာကမၸည္​းစာ အၫြန္​းစာ႐င္​းတြင္​ ကတ္​တ​ေလာက္​နံပါတ္​( A_ 253) အျဖစ္​ မွတ္​တမ္​းတင္​ထားသည္​၊

ဒုတိယ​ေျမာက္​ဦး​ေခတ္​ ရခိုင္​ဘုရင္​ျဖစ္​​ေသာ သီ႐ိသုဓမၼရာဇာသည္​ ၁၆၂၂ မွ ၁၆၃၈ အထိ ​ေျမာက္​ဦးထီးနန္​းတြင္​ စိုးစံခဲ့သည္​၊ ရခိုင္​တြင္​ သီရိသုဓမၼရာဇာ နန္​းတက္​ခ်ိန္​တြင္​ ဘဂၤါ​ေဒသအတြင္​း မဂိုတို႔၏ နန္​းတြင္​း​ေ႐းမ်ား ႐ႈပ္​​ေထြးလ်က္​႐ွိၿပီး မဂိုဘု႐င္​၏သား​ေတာ္​ ႐ွားဂ်ဟန္​က ဘဂၤါ​ေဒသကို ပိုင္​စိုးႏိုင္​ရန္​ ပုန္​ကန္​လ်က္​႐ွိ​ေနသည္​၊ ၁၆၂၃ တြင္​ မဂိုမင္​းသား ႐ွားဂ်ဟန္​သည္​ ဘဂၤါ​ေဒသ၏ မဂိုဘု႐င္​ခံကိုတိုက္​ခိုက္​​ေအာင္​ႏိုင္​သည္​၊ ၁၆၂၄ တြင္​ ရခိုင္​ဘု႐င္​ သီရိသုဓမၼရာဇာသည္​ ဒါကာသို႔ သံအဖြဲ႔တစ္​ခုကို​ေစလြတ္​ခဲ့ၿပီး မဂိုဘု႐င္​အား ပုန္​ကန္​​ေနသည္​့ မင္​းသား ႐ွားဂ်ဟန္​ဘက္​မွ ရပ္​တည္​​ေၾကာင္​းျပသခဲ့သည္​၊ ဒါကာသို႔ သံအဖြဲ႔မလြတ္​မီ မဂိုနန္​းတြင္​း​ေရး ပဋိပကၡကာလအတြင္​း ၁၆၂၃ တြင္​ ရခိုင္​ဘု႐င္​သည္​ ဘဂၤါ​ေဒသသို႔ ဝင္​​ေ႐ာက္​တိုက္​ခိုက္​ခဲ့ၿပီး ဘဂၤလီ​ေက်းကြၽန္​ သံုး​ေသာင္​းခန္​႔ကိုဖမ္​းဆီးခဲ့​ေၾကာင္​း ဒတ္​ခ်္​မွတ္​တမ္​းမ်ားကျပဆိုသည္​၊ မဂိုမင္​းသား ႐ွားဂ်ဟန္​သည္​ ဒါကာမွ​ေန၍ မဂိုထီးနန္​းကို ရယူ႐န္​ ဆက္​လက္​ႀကိဳးပမ္​းသည္​၊ ႐ွားဂ်ဟန္​သည္​ ဘီဟာနယ္​ကို သိမ္​းပိုက္​ႏိုင္​​ေသာ္​လည္​း ၁၆၂၄ ​ေအာက္​တိုဘာလအတြင္​း အာဂရာတိုက္​ပြဲတြင္​ အ​ေရးနိမ္​့ခဲ့သည္​၊ ဒါကာမွ ပုန္​ကန္​သူ မင္​းသား ႐ွားဂ်ဟန္​ ႐ႈံးနိမ္​့ၿပီး​ေနာက္​ မဂိုဘု႐င္​သည္​ ဒါကာတြင္​႐ံုးစိုက္​သည္​့ ဘဂၤါ​ေဒသဘု႐င္​ခံအျဖစ္​ ဂ်ဟန္​ဂိရ္​ကို ခန္​႔အပ္​သည္​၊ သို႔​ေသာ္​ ဂ်ဟန္​ဂိရ္​သည္​ သူ၏သားျဖစ္​သူ ခန္​နာဟ္​ဇတ္​ခန္​ကို ဘဂၤါဘုရင္​ခံအျဖစ္​ဆက္​လက္​လႊဲ​ေျပာင္​း၏၊ ဤသို႔​ေသာမၿငိမ္​မသက္​မႈမ်ားအတြင္​း ရခိုင္​ဘုရင္​သည္​ ဘဂၤါ​ေဒသကို အႀကိမ္​မ်ားစြာ ဝင္​​ေရာက္​တိုက္​ခိုက္​ခဲ့သည္​ဟု ဒတ္​ခ်္​မွတ္​တမ္​းမ်ားက ဆိုသည္​၊ သီရိသုဓမၼရာဇာသည္​ မဂိုပိုင္​ သီရိပူရ္​ကို သိမ္​းပိုက္​ၿပီး ဘဂၤါနယ္​မွ ​ေက်းကြၽန္​တစ္​​ေသာင္​းခန္​႔ကို ဖမ္​းဆီးခဲ့​ေၾကာင္​း ၁၆၂၅ ဒီဇင္​ဘာ ၅ ရက္​​ေန႔ ႐က္​စြဲပါ ဒတ္​ခ်္​မွတ္​တမ္းတစ္​ခုတြင္​​ေတြ႔ရသည္​၊ ႐ခိုင္​တို႔၏ ျခိမ္​း​ေျခာက္​တိုက္​ခိုက္​မႈမ်ား​ေၾကာင္​့ ဘဂၤါဘု႐င္​ခံ ခန္​နာဟ္​ဇတ္​ခန္​သည္​ ဒါကာတြင္​႐ံုးမစိုက္​ရဲ​ေခ်၊ ထို႔​ေၾကာင္​့ သူ၏လက္​​ေထာက္​ႏွစ္​ဦးကိုသာ ဒါကာၿမိဳ႕ဝန္​အျဖစ္​ခန္​႔အပ္​ ရံုးစိုက္​​ေစခဲ့သည္​၊ ၁၆၂၆ အ​ေစာပိုင္​းတြင္​ ရခိုင္​ဘု႐င္​သည္​ ဒါကာကို တိုက္​ခိုက္​ဖ်က္​ဆီးသည္​၊ ထိုျဖစ္​ရပ္​​ေၾကာင္​့ ၁၆၂၆ ဇြန္​လတြင္​ ဘဂၤါဘုရင္​ခံႏွင္​့ သူ၏လက္​​ေထာက္​ ဒါကာၿမိဳ႕ဝန္​မ်ားကို မဂိုဘု႐င္​မွ ႐ာထူးမွ ဖယ္​႐ွားခဲ့သည္​၊ ၁၆၂၆ ခုႏွစ္​တြင္​ ရခိုင္​တို႔၏ ဒါကာ​ေအာင္​ပြဲကို ၁၆၂၆ ဇြန္​လ ၄ ရက္​​ေန႔စြဲပါ ဒတ္​ခ်္​မွတ္​တမ္​းက​ေဖာ္​ျပသည္​၊ မဂိုနန္​းတြင္​း ရာဇဝင္​တြင္​မူ မဂိုတို႔၏ ဘဂၤါၿမိဳ႕​ေတာ္​ျဖစ္​​ေသာ ဒါကာကို ရခိုင္​တို႔ မည္​သို႔မည္​ပံု မီး႐ိႈးဖ်က္​ဆီးၿပီး ပတ္​ဝန္​းက်င္​​ေဒသမ်ားကို လုယက္​ကာ ​ေဒသခံမ်ားကို ​ေက်းကြၽန္​အျဖစ္​ ဖမ္​းဆီးသြား​ေၾကာင္​းမ်ားကို အ​ေသးစိတ္​​ေဖာ္​ျပထားသည္​ကို​ေတြ႔ရသည္​၊

ယခု မဒရပ္​ျပတိုက္​တြင္​​ေတြ႔ရ​ေသာ အ​ေျမာက္​မွာ ခရစ္​ ၁၆၂၆ ခုႏွစ္​ဦးပိုင္​းျဖစ္​သည္​ ရခိုင္​သကၠ႐ာဇ္​ ၉၈၇ အတြင္​း ရခိုင္​ဘု႐င္​ သီရိသုဓမၼရာဇာ ဒါကာကို တိုက္​ခိုက္​စဥ္​က မဂိုတို႔ထံမွ သိမ္​းပိုက္​ရ႐ွိခဲ့​ေသာအ​ေျမာက္​ ျဖစ္​ပါသည္​၊ အ​ေျမာက္​တြင္​ ရခိုင္​အကၡ႐ာ ရခိုင္​ဘာသာျဖင္​့ ​ေအာက္​ပါအတိုင္​း စာ​ေရးထိုးထားသည္​၊

၁။ ၉ ၈ ၇ ခု ဆ င္​ ျဖဴ ဆ င္​ နီ သ ခင္​ ဩိ သု ဒါ မၼာ ရာ ဇာ ဒါ ဂ ာ ကို ႏိုင္​ ၍

၂။ ရာ ​ေတာ္​ ျပဳ သွ္​ ​ေ ျပာ င္​

​ေခတ္​သစ္​အ​ေရးသားျဖင္​့ ​ေဖာ္​ျပရလွ်င္​
၉၈၇ ခု (ခ႐စ္​ႏွစ္​ ၁၆၂၅_၂၆ ခန္​႔) ဆင္​ျဖဴ ဆင္​နီ သခင္​ သီရိသုဓမၼရာဇာ ဒါကာကို ႏိုင္​၍ ရ​ေတာ္​ျပဳသည္​့​ေျပာင္​း (​ေျပာင္​း=အ​ေျမာက္​)ဟူ၍ ျဖစ္​ပါသည္​၊

(ခ) ႐ခိုင္​ဘု႐င္​ မဒရာဇ္​ရာဇာ စစ္​တ​ေကာင္​းႏွင္​့ ဒါကာမွ စစ္​ကူကို​ေခ်မႈန္​းသည္​့အ​ေျမာက္​

တတိယ​ေျမာက္​ဦး​ေခတ္​ ႐ခိုင္​ဘုရင္​တစ္​ဦးျဖစ္​သည္​့ မဒရာဇ္​ရာဇာမင္​းသည္​ ခရစ္​ ၁၇၃၇ မွ ၁၇၄၂ အထိ ​ေျမာက္​ဦးထီးနန္​းကို စိုးစံခဲ့သည္​၊ သကၠရာဇ္​ ၁၀၉၉ (ခရစ္ ​၁၃၇၃) တြင္​ ​ေရႊနန္​းသခင္​ မဒရာဇ္​ရာဇာဘြဲ႔အမည္​ျဖင္​့ ဒဂၤါးသြန္​းခဲ့သည္​၊ ရခိုင္​တို႔သည္​ တတိယ​ေျမာက္​ဦး​ေခတ္​အတြင္​း ဘဂၤါ​ေဒသ စစ္​တ​ေကာင္​းနယ္​အား ခရစ္​ ၁၆၆၆ တြင္​ မဂိုတို႔ထံ ဆံုး႐ႈံးသြားခဲ့​ေသာ္​လည္​း ​ေနာက္​ထပ္​ရာစုႏွစ္​တစ္​ခုအၾကာထိ ဘဂၤါ​ေဒသအတြင္​းသို႔ စစ္​ဆင္​​ေရးမ်ားဆင္​ႏြဲခဲ့​ေၾကာင္​း ရခိုင္​ရာဇဝင္​မ်ားတြင္​ ​ေဖာ္​ျပပါ႐ွိသည္​၊ ထင္​႐ွား​ေသာ အျဖစ္​အပ်က္​မ်ားမွာ ရခိုင္​ဘု႐င္​ စႏၵဝိဇယရာဇာ ခရစ္​ (၁၇၁၀_၁၇၃၁) လက္​ထက္​ ဘဂၤါနယ္​အတြင္​း စစ္​ခ်ီတိုက္​ခိုက္​ျခင္​း နရအဘယရာဇာမင္​း (ခရစ္​ ၁၇၄၂_၁၇၆၁) လက္​ထက္​ ဘဂၤါနယ္​သို႔ ဟရမားတိုက္​ရန္​ (harmad- ပင္​လယ္​ျပင္​လုယက္​တိုက္​ခိုက္​ျခင္​းျပဳရန္​) စစ္​ခ်ီျခင္​းမ်ားျဖစ္​ၾကသည္​၊ စစ္​တ​ေကာင္​း က်ဆံုးၿပီး​ေနာက္​ပိုင္​းကာလျဖစ္​သည္​့ ခ႐စ္​ ၁၇၇၇ ခန္​႔တြင္​လည္​း ဘဂၤါနယ္​အတြင္​းသို႔ရခိုင္​တို႔ဝင္​​ေ႐ာက္​စစ္​ခ်ီျခင္​းႏွင္​့ ကြၽန္​ဖမ္​းျခင္​းအျဖစ္​အပ်က္​မ်ားကို အဂၤလိပ္​မွတ္​တမ္​းတစ္​ခုတြင္​​ေတြ႔ရသည္​၊ သို႔ရာတြင္​ မဒရာဇ္​ရာဇာမင္​းလက္​ထက္​ စစ္​​ေရးႏိုင္​ငံ​ေရး ​ေဆာင္​႐ြက္​ခ်က္​မ်ားႏွင္​့ပတ္​သက္​၍ ရခိုင္​႐ာဇဝင္​မ်ားတြင္​ ​ေဖာ္​ျပထားသည္​ကို မ​ေတြ႔႐​ေပ၊ ယခုတင္​ျပမည္​့အ​ေျမာက္​တြင္​ ​ေရးထိုးထား​ေသာ ကမၸည္​းစာအ႐ မဒရာဇ္​ရာဇာမင္​း လက္​ထက္​တြင္​လည္​း ဘဂၤါနယ္​သို႔ရခိုင္​တို႔ ခရစ္​ႏွစ္​ ၁၇၄၁ (သကၠ႐ာဇ္​ ၁၁၀၃) အတြင္​းက စစ္​ခ်ီခဲ့​ေၾကာင္​း အ​ေထာက္​ထားအသစ္​ရ႐ွိပါသည္​၊

မဒရာဇ္​ရာဇာမင္​း၏ အမတ္​​ေတာ္​ ​ေသနာပတိ ဘဂၤါနယ္​အတြင္​းသို႔ စစ္​ခ်ီရာတြင္​ အသံုးျပဳခဲ့သည္​့အ​ေျမာက္​ကို ​ေျမာက္​ဦးၿမိဳ႕ ​ေ႐ွး​ေဟာင္​းသု​ေတသန ျပတိုက္​တြင္​ ျပသထားသည္​၊ ​ေၾကးအ​ေျမာက္​ျဖစ္​ၿပီး ရခိုင္​ျပည္​တြင္​ သြန္​းလုပ္​​ေသာ ျပည္​တြင္​းျဖစ္​အ​ေျမာက္​တစ္​လက္​ျဖစ္​သည္​၊ ​ေျမာက္​ဦး ​ေ႐ွး​ေဟာင္​းသု​ေတသန ျပတိုက္​နံပါတ္​ (၅၃) ျဖစ္​ၿပီး ျပင္​သစ္​ႏိုင္​ငံ အ​ေ႐ွ႕တိုင္​းပညာရပ္​မ်ား ​ေလ့လာ​ေရးဌာန (EFEO)က မွတ္​တမ္​းျပဳစုလ်က္​႐ွိသည္​့ ရခိုင္​​ေက်ာက္​စာကမၸည္​းစာ အၫြန္​းစာ႐င္​းတြင္​ ဤ​ေၾကးအ​ေျမာက္​စာကို ကတ္​တ​ေလာက္​နံပါတ္​ (A.44) အျဖစ္​ မွတ္​တမ္​းတင္​ထားပါသည္​၊ ဤအ​ေျမာက္​စာကို (၁) ရခိုင္​ျမန္​မာပ႑ိတ္​ ဆရာႀကီး ဦးဦးသာထြန္​း (၂) ရခိုင္​သမိုင္​း သု​ေတသီ ဦး​ေအာင္​လွသိန္​း (၃) ​ေ႐ွး​ေဟာင္​းသု​ေတသန ဦးစီးဌာန ဒုတိယၫြန္​ၾကား​ေရးမွဴး (ၿငိမ္​း) ဆရာဦး​ေက်ာ္​ထြန္​း​ေအာင္​ (တက္​ထြန္​းနီ ) တို႔က ဖတ္​႐ႈ အကၡရာ ဖလွယ္​ခဲ့ၾကဖူးၿပီး ဆရာဦး​ေက်ာ္​ထြန္​း​ေအာင္​က တက္​ထြန္​းနီ (​ေျမာက္​ဦး ) က​ေလာင္​အမည္​ျဖင္​့ (၁၉၈၄_၈၅) ခုႏွစ္​ စစ္​ေတြ​ေကာလိပ္​ ႏွစ္​လည္​မဂၢဇင္​းတြင္​ ရခိုင္​အ​ေျမာက္​ႀကီးမ်ားအ​ေၾကာင္​း ​ေရးသားတင္​ျပ႐ာတြင္​ ​ေဖာ္​ျပခဲ့သည္​၊

အ​ေျမာက္​​ေပၚတြင္​ စာငါး​ေၾကာင္​း​ေရးထိုးပါ႐ွိၿပီး အ​ေျမာက္​​ေပၚမွ စာမ်ားကို ဤ​ေဆာင္​းပါးတြင္​ ​ေအာက္​ပါအတိုင္​း ဖတ္​႐ႈ​ေဖာ္​ျပပါသည္​၊ ထိုသို႔ဖတ္​႐ႈ႐ာတြင္​ ဆရာႀကီး ဦးဦးသာထြန္​း ဆရာ ဦး​ေအာင္​လွသိန္​း ဆရာ ဦး​ေက်ာ္​ထြန္​း​ေအာင္​တို္​႔၏ ဖတ္​႐ႈ​ေဖာ္​ျပခ်က္​မ်ားကို အ​ေျချပဳလ်က္​ ထပ္​ဆင္​့ျပန္​လည္​ဖတ္​႐ႈတင္​ျပျခင္​းသာျဖစ္​ၿပီး ​ေဖာ္​ျပပါ ဆရာႀကီးမ်ား ကနဦး ဖတ္​႐ႈသု​ေတသနျပဳခဲ့ၾကသည္​့​ေက်းဇူး​ေၾကာင္​့သာ က်​ေတာ္​့အ​ေနျဖင္​့ ယခုကဲ့သို႔ တင္​ျပႏိုင္​ျခင္​းျဖစ္​​ေၾကာင္​းကိုလည္​း အ​ေလးအနက္​တင္​ျပလိုက္​ပါသည္​၊

​ေအာက္​​ေဖာ္​ျပပါ ​ေၾကးအ​ေျမာက္​စာ ဖတ္​႐ႈမႈတြင္​ ဆရာႀကီး (၁) (၃)တို႔၏ဖတ္​႐ႈမႈႏွင္​့ စာ​ေၾကာင္​း​ေရ ၁ တြင္​ စာလံုး ႏွစ္​လံုးခန္​႔ စာ​ေၾကာင္​း​ေရ ၄ တြင္​ စာလံုး ႏွစ္​လံုးခန္​႔ ဆရာႀကီး (၂) ဖတ္​႐ႈမႈႏွင္​့ စာ​ေၾကာင္​း​ေ႐ ၂ တြင္​ စာ​လံုး သံုးလံုးခန္​႔ စာ​ေၾကာင္​း​ေရ ၃ တြင္​ စာလံုးတစ္​လံုးခန္​႔ စာ​ေၾကာင္​း​ေရ ၄ တြင္​ စာလံုးတစ္​လံုးခန္​႔ ကြဲလြဲစြာ ဖတ္​႐ႈတင္​ျပထားပါသည္​၊ ဥပမာအားျဖင္​့ ​ေဖာ္​ျပရလွ်င္​ `သွ်င္​´ (ဟထိုးပါ)ႏွင္​့ `သ်င္​´ (ဟထိုးမပါ) `စစ္​တ​ေကာင္​း´ `စစ္​ ၁ ​ေဂါင္​း´ `ႁဂြတ္​လွည္​´ `ႁဂြတ္​လည္​´ `သတ္​႐သွ္​´ `သတ္​၍ရသွ္​´
ကဲ့သို႔​ေသာကြဲလြဲခ်က္​မ်ားျဖစ္​ပါသည္​၊

၁။ သ ကၠ ရာ ဇ္​ ၁ ၁ ၀ ၃ ခု ​ေရႊ န န္​ သ ခင္​ သ်င္​
ဘ ဝ သ်င္​ မ ဒ ရာဇ္​ရာ

၂။ ဇာ က သွ္​ အ မ ​ေ တာ္​ ​ေ သ နာ ပ တိ ကိုဝ္​ လႊတ္​၍ စစ္​ ၁ ​ေဂါင္​
၃။ ကို ဝ္​ မ် က္​​ ေ တာ္​ ထုပ္​​ ေ သ့ာ ခါ ဒ ဂါ (က) စစ္​ ကု လာ သ္​ွ သင္​​ေဘာ
၄။ ႁဂြ တ္​ လည္​ က်င္​ ​ေ (ရ) တ က္​ ​ေ တာ င္​ တ တ္​ ကိုဝ္​ သတ္​ ၍ရသူ အ န
၅။ က္​ ​ေျပာင္​

​ေခတ္​သစ္​အ​ေရးသားျဖင္​့ ျပန္​လည္​​ေရးသားတင္​ျပပါက `` သကၠရာဇ္​ ၁၁၀၃ ခု (ခရစ္​ႏွစ္​ ၁၇၄၁ ခန္​႔) ​ေ႐ႊနန္​းသခင္​ အသွ်င္​ ဘဝသွ်င္​ မဒရာဇ္​ ရာဇာသည္​ အမတ္​​ေတာ္​ ​ေသနာပတိကို လႊတ္​၍ စစ္​တ​ေကာင္​းကို အမ်က္​​ေတာ္​ထြက္​​ေသာအခါ ဒါကာက စစ္​ကုလားသည္​့ သ​ေဘၤာႁဂြတ္​​ေလွက်င္​ ​ေရတပ္​ ​ေတာင္​တပ္​ကို သတ္​၍ရသည္​့ လက္​နက္​ ​ေျပာင္​း´´ ဟူ၍ျဖစ္​ပါသည္​၊(ႁဂြတ္​​ေလွ ghurab ရြက္​တိုင္​ ၂ ခုတပ္​ စစ္​​ေလွ စစ္​​သ​ေဘၤာ လက္​နက္​​ေျပာင္​း_အ​ေျမာက္​)၊

(ဂ) ဓညဝတီသိမ္​း႐ အ​ေျမာက္​မ်ား

ဓညဝတီသိမ္​းရအ​ေျမာက္​ဆိုသည္​မွာ ဓညဝတီ ရခိုင္​ျပည္​မွ သိမ္​းပိုက္​႐႐ွိ​ေသာ အ​ေျမာက္​မ်ားကိုဆိုလိုပါသည္​၊ ခရစ္​ႏွစ္​ ၁၇၈၅ တြင္​ ဓညဝတီ ႐ခိုင္​ျပည္​ကို ျမန္​မာတို႔ သိမ္​းပိုက္​ၿပီး​ေနာက္​ ရခိုင္​ဘု႐င္​တို႔၏ ​ေျမာက္​ဦး​ေခတ္​ နိဂံုးခ်ဳပ္​ခဲ့သည္​၊ ဓညဝတီသိမ္​း႐အ​ေျမာက္​ကဲ့သို႔ပင္​ ဒြါ႐ာဝတီသိမ္​း႐ အ​ေျမာက္​မ်ားကိုလည္​း​ေတြ႔႐သည္​၊ ဒြါရာဝတီသိမ္​း႐ အ​ေျမာက္​မ်ား​ေပၚ႐ွိ ​ေ႐းထိုးႏွစ္​မ်ားမွာ ဒြါရာဝတီမည္​​ေသာ ယိုးဒယားျပည္​ကို ျမန္​မာဘုရင္​တို႔ က်ဳး​ေက်ာ္​သည္​့ ခုႏွစ္​မ်ားႏွင္​့သာ တိုက္​ဆိုင္​​ေနသည္​ကို​ေတြ႔႐သျဖင္​့ အဆိုပါ အ​ေျမာက္​မ်ားသည္​ ရခိုင္​ ဒြါရာဝတီ (သံတြဲ) ႏွင္​့​့ သက္​ဆိုင္​မႈ မ႐ွိလွပါ၊

ယခုအခ်ိန္​ထိ ဓညဝတီသိမ္​း႐ အ​ေျမာက္​သံုးလက္​ ​ေတြ႔႐ွိထားပါသည္​၊ အ​ေျမာက္​မ်ားတြင္​ ​ေရးထိုးထားသည္​့ ကမၸည္​းစာအရ ရခိုင္​တို႔​ေျမာက္​ဦးၿမိဳ႕​ေတာ္​ က်ဆံုးခ်ိန္​ကို အတိအက်သိ႐ွိႏိုင္​သည္​၊ ဓညဝတီ ရခိုင္​ျပည္​ကို သိမ္​းပိုက္​ရ႐ွိခ်ိန္​ကို သကၠရာဇ္​ ၁၁၄၆ ခု ျပာသိုလျပည္​့​ေက်ာ္​ ၇ ရက္​ စ​ေန​ေန႔ ညဥ္​့ ၄ ခ်က္​တီး​ေက်ာ္​ ၁ နာရီ ဟု ခုႏွစ္​ လ ရက္​ အခ်ိန္​ နာရီႏွင္​့တကြ အ​ေျမာက္​အားလံုးက တညီတၫြတ္​တည္​း ​ေဖာ္​ျပၾကပါသည္​၊

(ဂ-၁) ဓညဝတီသိမ္​း႐ စာတန္​းပါ စ​ေကာ့တလန္​​ေရာက္​ ရခိုင္​ျပည္​သံုး အ​ေျမာက္​

ဤအ​ေျမာက္​ကို ၿဗိတိန္​ႏိုင္​ငံ စ​ေကာ့တလန္​နယ္​ အီဒင္​ဘာရာၿမိဳ႕႐ွိ ​ေကာလ္​တန္​ ​ေတာင္​ကုန္​း​ေပၚတြင္​ ​ေတြ႔ရသည္​၊ ျပင္​သစ္​ႏိုင္​ငံ အ​ေ႐ွ႕တိုင္​းပညာရပ္​မ်ား ​ေလ့လာ​ေရးဌာန (EFEO)က မွတ္​တမ္​းျပဳစုလ်က္​႐ွိသည္​့ ရခိုင္​​ေက်ာက္​စာကမၸည္​းစာ အၫြန္​းစာ႐င္​းတြင္​ ဤ​ေၾကးအ​ေျမာက္​စာကို ကတ္​တ​ေလာက္​နံပါတ္​ (A.233)အျဖစ္​ မွတ္​တမ္​းတင္​ထား​သည္​၊ ဤအ​ေျမာက္​အ​ေၾကာင္​းကို ရခိုင္​သမိုင္​းပညာ႐ွင္​ ဆရာမႀကီး ​ေဒၚၾကန္​က အ​ေဝး​ေရာက္​ ျမန္​မာအ​ေျမာက္​ ​ေခါင္​းစဥ္​ျဖင္​့ ၁၉၉၄ ခုႏွစ္​ မတ္​လထုတ္​ က​ေနာင္​ စက္​မႈစီးပြားဂ်ာနယ္​တြင္​ ခရီးသြားမွတ္​တမ္​းအသြင္​​ေဆာင္​သည္​့ ​ေဆာင္​းပါးတစ္​ပုဒ္​​ေရးသားဖူးပါသည္​၊

အ​ေျမာက္​ကို စပိန္​ႏိုင္​ငံဘု႐င္​ စတုတၳ​ေျမာက္​ ဖိလစ္​ (၁၆၀၅_၁၆၆၅)လက္​ထက္​ Royal Arms of Spain တြင္​ သြန္​းလုပ္​သည္​ဟု ယူဆရၿပီး အ​ေျမာက္​​ေပၚတြင္​ ခ႐စ္​ ၁၆၂၄ ဟု ​ေရးထိုးပါ႐ွိသည္​၊ အ​ေျမာက္​သြန္​းလုပ္​ႏွစ္​သည္​ ရခိုင္​တြင္​ သီရိသုဓမၼရာဇာဘုရင္​ ထီးနန္​းစိုးစံခ်ိန္​ (ခရစ္​ ၁၆၂၂_၁၆၃၈)လက္​ထက္​အတြင္​း က်​ေရာက္​လ်က္​႐ွိ​ေနသည္​၊ ရခိုင္​ဘု႐င္​သည္​ ဤအ​ေျမာက္​ကို ​ေပၚတူဂီ ​ေရ​ေၾကာင္​းသြားလာသူမ်ားထံမွတစ္​ဆင္​့ ႐႐ွိပိုင္​ဆိုင္​ခဲ့သည္​ဟု ယူဆရၿပီး သီရိသုဓမၼရာဇာ လက္​ထက္​တြင္​ အသံုးျပဳခဲ့ပါက ရခိုင္​ျပည္​သံုး ​ေခတ္​အမီဆံုး ဥ​ေရာပထုတ္​ အ​ေျမာက္​လက္​နက္​တစ္​ခု ျဖစ္​ဖြယ္​ ႐ွိပါသည္​၊ ခရစ္​ ၁၇၈၅ ခုႏွစ္​ ​ေျမာက္​ဦးၿမိဳ႕​ေတာ္​ က်ဆံုးခ်ိန္​တြင္​ ဤအ​ေျမာက္​ကို ျမန္​မာတပ္​မ်ားက သိမ္​းပိုက္​႐႐ွိသည္​၊ ၁၈၈၅ ခုႏွစ္​ အထက္​ျမန္​မာျပည္​ကို ၿဗိတိသွ်တို႔ သိမ္​းပိုက္​ၿပီး​ေသာအခါ ဤအ​ေျမာက္​ကို စ​ေကာ့တလန္​နယ္​ အီဒင္​ဘာရာၿမိဳ႕သို႔ ၿဗိတိသွ်တို႔က သယ္​ယူသြားၾကသည္​၊ အ​ေျမာက္​​ေပၚတြင္​ ရခိုင္​ျပည္​မွ သိမ္​းပိုက္​႐႐ွိသည္​့ အထိမ္​းမွတ္​အျဖစ္​ ​ေရးထိုးထားသည္​့ (၁၁၄၆ ခု ျပာသိုလျပည္​့​ေက်ာ္​ ၇ ရက္​​ေန႔ ၀​ေန႔ (စ​ေန​ေန႔) ည ၄ ခ်က္​တီး​ေက်ာ္​ တစ္​နာရီတြင္​ ဓညဝတီသိမ္​း႐)ဟု ျမန္​မာဘာသာ စာတစ္​​ေၾကာင္​းပါ႐ွိသည္​၊
(မွတ္​ခ်က္​ ၁ ​ေန႔ _တနဂၤ​ေႏြ
၂ လာ _တနလၤာ
၆ ၾကာ ​_ေသာၾကာ
၀​ေန႔_စ​ေန)

(ဂ-၂) ဓညဝတီသိမ္​း႐ စာတန္​းပါ သီရိသုဓမၼရာဇာ ဒါကာမွ သိမ္​းပိုက္​ရ႐ွိသည္​့ မဂို အ​ေျမာက္​

ဤအ​ေျမာက္အ​ေၾကာင္​းကို ​ေဆာင္​းပါး၏အစပိုင္​း အပိုဒ္​ခြဲ(က) တြင္​ တင္​ျပခဲ့ၿပီးျဖစ္​ပါသည္​၊ မူလက မဂိုတို႔ အသံုးျပဳခဲ့သည္​့အ​ေျမာက္​ႀကီးျဖစ္​ၿပီး ရခိုင္​ဘု႐င္​ သီရိသုဓမၼရာဇာ ဒါကာကို ခရစ္​ႏွစ္​ ၁၆၂၆ တြင္​ သိမ္​းပိုက္​စဥ္​က ရ႐ွိခဲ့​ေၾကာင္​းကို ရခိုင္​ဘာသာျဖင္​့ စာ​ေရးထိုးပါ႐ွိသည္​၊ (အ​ေျမာက္​​ေပၚမွ ရခိုင္​ဘာသာကမၸည္​းစာကို EFEO ကတ္​တ​ေလာက္​နံပါတ္​ A.253 အျဖစ္​ မွတ္​တမ္​းတင္​ထားပါသည္​၊)
၁၇၈၅ ခု ႐ခိုင္​ျပည္​က်ဆံုး​ေသာအခါ ဤအ​ေျမာက္​ကို ျမန္​မာတပ္​မ်ားက ျမန္​မာမင္​း​ေနျပည္​​ေတာ္​သို႔တစ္​ဖန္​ သိမ္​းပိုက္​သြားၾကၿပီး အ​ေျမာက္​​ေပၚတြင္​ ဓညဝတီ ရခိုင္​ျပည္​မွ သိမ္​းပိုက္​ရ႐ွိ​ေၾကာင္​း မွတ္​နမ္​းတင္​ၾကသည္​၊ ၁၈၈၅ ခု တတိယ အဂၤလိပ္​ ျမန္​မာစစ္​အၿပီး အထက္​ျမန္​မာျပည္​ကို ၿဗိတိသွ်တို႔ သိမ္​းပိုက္ၿပီးခ်ိန္​တြင္​ ဤအ​ေျမာက္​ကို အိႏၵိယႏိုင္​ငံ မဒရပ္​ၿမိဳ႕ကို ၿဗိတိသွ်တို႔က ယူ​ေဆာင္​သြားၾကျပန္​သည္​၊ အ​ေျမာက္​​ေပၚမွ ဓညဝတီသိမ္​း႐ ျမန္​မာဘာသာ ကမၸည္​း​ေရးထိုးခ်က္​ကို ျပင္​သစ္​ႏိုင္​ငံ ​အ​ေ႐ွ႕တိုင္​းပညာ႐ပ္​မ်ား​ေလ့လာ​ေရးဌာန (EFEO) မွ မွတ္​တမ္​းျပဳစုလ်က္​႐ွိသည္​့ ရခိုင္​​ေက်ာက္​စာကမၸည္​းစာ အၫြန္​းစာ႐င္​းတြင္​ ကတ္​တ​ေလာက္​နံပါတ္​ (A.254 ) အျဖစ္​ မွတ္​တမ္​းတင္​ထားပါသည္​၊ စာသံုး​ေၾကာင္​းပါ႐ိွၿပီး ​ေအာက္​ပါအတိုင္​း ဖတ္​႐ႈႏိုင္​သည္​၊

၁။ ၁၁၄၆ ခု ျပာသိုလျပည္​့​ေက်ာ္​

၂။ ၇ ရက္​ ၀​ေန ည​ ၄ ခ်က္​တီး​ေက်ာ္​

၃။ ၁ နာရီတြင္​ ဓညဝတီ သိမ္​းရ

(ဂ-၃) ဓညဝတီသိမ္​း႐ စာတန္​းပါ ​ေနျပည္​​ေတာ္​စစ္​သမိုင္​းျပတိုက္​​ေရာက္​ ရခိုင္​ျပည္​သံုး အ​ေျမာက္​

ဤအ​ေျမာက္​ကို ယခုအခါ ​ေနျပည္​​ေတာ္​႐ွိ တပ္​မ​ေတာ္​စစ္​သမိုင္​းျပတိုက္​တြင္​ ျပသထားသည္​ကို​ေတြ႔႐ၿပီး ဥ​ေရာပတိုက္​ထုတ္​ ​ေခတ္​မီ​ေၾကးအ​ေျမာက္​ျဖစ္​ပါသည္​၊ ​ အ​ေဝး​ေရာက္​ ျမန္​မာအ​ေျမာက္​ ​ေခါင္​းစဥ္​ျဖင္​့ ၁၉၉၄ ခုႏွစ္​ က​ေနာင္​ စက္​မႈစီးပြားဂ်ာနယ္​ပါ ဆရာမႀကီး ေဒၚၾကန္​၏ စ​ေကာ့တလန္​​ေရာက္​ ႐ခိုင္​ျပည္​သံုးအ​ေျမာက္​အ​ေၾကာင္​း​ေရးသားထားသည္​့ေဆာင္​းပါးတြင္​ စ​ေကာ့တလန္​​ေရာက္​ အ​ေျမာက္​ႏွင္​့အလားတူသည္​့ အ​ေျမာက္​တစ္​လက္​ တပ္​မ​ေတာ္​​ေမာ္​ကြန္​းတိုက္​တြင္​ ႐ွိ​ေၾကာင္​း ​ေရးသားပါ႐ွိသည္​၊ တပ္​မ​ေတာ္​ စစ္​သမိုင္​းျပတိုက္​ကို ​ေနျပည္​​ေတာ္​သို႔ မ​ေျပာင္​း​ေရႊ႕မီအခ်ိန္​ထိ ဤအ​ေျမာက္​မွာ ရန္​ကုန္​ၿမိဳ႕႐ွိ တပ္​မ​ေတာ္​ စစ္​သမိုင္​းျပတိုက္​တြင္​ တည္​႐ွိခဲ့ပါသည္​၊ ဆရာမႀကီး ေဒၚၾကန္​၏ ​ေဖာ္​ျပခ်က္​ကို ​ေထာက္​႐ႈ၍ အဆိုပါ အ​ေျမာက္​မွာ ရန္​ကုန္​ၿမိဳ႕ တပ္​မ​ေတာ္​​ေမာ္​ကြန္​းတိုက္​မွ ရန္​ကုန္​ၿမိဳ႕ တပ္​မ​ေတာ္​စစ္​သမိုင္​းျပတိုက္​ ထိုမွတဖန္​ ​ေနျပည္​​ေတာ္​ တပ္​မ​ေတာ္​စစ္​သမိုင္​းျပတိုက္​သို႔ အဆင္​့ဆင္​့ ​ေျပာင္​း​ေရႊ႕ခဲ့သည္​ဟု ယူဆရပါသည္​၊ အ​ေျမာက္​တြင္​ စာႏွစ္​​ေၾကာင္​း ​ေ႐းထိုးပါ႐ွိၿပီး အ​ေျမာက္​စာကို ျပင္​သစ္​ႏိုင္​ငံ ​အ​ေ႐ွ႕တိုင္​းပညာ႐ပ္​မ်ား​ေလ့လာ​ေရးဌာန (EFEO) မွ မွတ္​တမ္​းျပဳစုလ်က္​႐ွိသည္​့ ရခိုင္​​ေက်ာက္​စာကမၸည္​းစာ အၫြန္​းစာ႐င္​းတြင္​ ကတ္​တ​ေလာက္​နံပါတ္​ (A.252 ) အျဖစ္​ မွတ္​တမ္​းတင္​ထားပါသည္​၊

၁။ ၁၁၄၆ ခု ျပာသိုလျပည္​့​ေက်ာ္​ ၇ ရက္​ ၀​ေန ည​

၂။ ၄ ခ်က္​တီး​ေက်ာ္​ ၁ နာရီတြင္​ ဓညဝတီသိမ္​းရ

​ေျမာက္​ဦး​ေခတ္​တ​ေလ်ာက္​ ရခိုင္​ျပည္​တြင္​ အသံုးျပဳခဲ့​ေသာ အ​ေျမာက္​မ်ားႏွင္​့ အ​ေျမာက္​​ေပၚတြင္​​ေရးထိုးထား​ေသာ ကမၸည္​းစာမ်ားအ​ေၾကာင္​းကို အထက္​တြင္​တင္​ျပခဲ့ပါသည္​၊ ရခိုင္​ဘုရင္​တို႔သည္​ ​ေခတ္​မီအ​ေျမာက္​လက္​နက္​မ်ားကို ျပည္​ပမွ တင္​သြင္​းအသံုးျပဳခဲ့ၾကသကဲ့သို႔ ကိုယ္​တိုင္​လည္​း ျပည္​တြင္​းတြင္​ ထုတ္​လုပ္​သံုးစြဲခဲ့ၾကသည္​ကို ​ေတြ႔ရသည္​၊ သံအ​ေျမာက္​မ်ားကို သြန္​းလုပ္​ရန္​အတြက္​ သံ႐ိုင္​းကို အိႏၵိယႏိုင္​ငံမွ တင္​သြင္​းခဲ့ၿပီး ရခိုင္​ျပည္​အတြင္​းတြင္​ သံခ်က္​လုပ္​ရာ သံ​ေထာင္​နည္​မ်ား တည္​​ေထာင္​ကာ သံခ်က္​လုပ္​ အ​ေျမာက္​သြန္​းခဲ့ၾကသည္​၊ ​ေၾကးအ​ေျမာက္​အမ်ားကိုလည္​း ကိုယ္​တိုင္​သြန္​းလုပ္​ အသံုးျပဳၾကသည္​၊
ထိုနည္​းတူစ​ြာ မဂိုတို႔သည္​ ရခိုင္​႐န္​မွ ကာကြယ္​႐န္​ သီးသန္​ ့ဦးတည္​ခ်က္​ျဖင္​့ အ​ေျမာက္​ႀကီးမ်ား သြန္​းလုပ္​ အသံုးျပဳခဲ့​ေၾကာင္​းကိုလည္​း မွတ္​တမ္​းမ်ားက ျပဆိုသည္​၊ အဆိုပါ အ​ေျမာက္​ႀကီးအခ်ိဳ႕ကို ဒါကာၿမိဳ႕တြင္​ ယ​ေန႔တိုင္​ ​ေတြ႔ျမင္​ႏိုင္​ပါ​ေသးသည္​၊

ယခုတင္​ျပခဲ့သည္​့ ရခိုင္​ျပည္​သံုးအ​ေျမာက္​မ်ားႏွင္​့ ယင္​းတို႔အ​ေပၚ ​ေရးထိုးထားသည္​့စာ​ေပမ်ားကို ​ေလ့လာျခင္​းျဖင္​့ ရခိုင္​ဘု႐င္​ သီရိသုဓမၼရာဇာ လက္​ထက္​တြင္​ ဒါကာကို​ေအာင္​ႏိုင္​ခဲ့ျခင္​းအ​ေပၚ ​ေခတ္​ၿပိဳင္​အ​ေထာက္​အထားအျဖစ္​ အတည္​ျပဳႏိုင္​ျခင္​း ရခိုင္​႐ာဇဝင္​မ်ားတြင္​ ​ေဖာ္​ျပမပါ႐ွိ​ေသာ ရခိုင္​ဘုရင္​ မဒရာဇ္​ရာဇာလက္​ထက္​အတြင္​းက စစ္​တ​ေကာင္​းသို႔ ခ်ီတက္​တိုက္​ခိုက္​ျခင္​းအ​ေၾကာင္​းကို မူရင္​းအ​ေထာက္​အထားအျဖစ္​​ေဖာ္​ထုတ္​ႏိုင္​ျခင္​း ဓညဝတီ ရခိုင္​ျပည္​က်ဆံုးခဲ့​ေသာ ခုႏွစ္​ လ ႐က္​ အခ်ိန္​အတိက်ကို ​ေခတ္​ၿပိဳင္​မူ႐င္​းအ​ေထာက္​ထားမ်ားမွ​ေန၍ ​ေဖာ္​ထုတ္​တင္​ျပႏိုင္​ျခင္​း စသည္​့ သမိုင္​းဆိုင္​႐ာ  အခ်က္​အလက္​သစ္​မ်ားကို႐႐ွိ​ေစပါသည္​၊

႐ခိုင္​သမိုင္​းဆိုင္​ရာ ​ေက်ာက္​စာ ကမၸည္​းစာမ်ားကို စတင္​​စု​ေဆာင္​း​ေဖာ္​ထုတ္​ ​ေလ့လာဖတ္​႐ႈခဲ့​ေသာ ရခိုင္​ ျမန္​မာ ပ႑ိတ္​ ဆရာႀကီး ဦးဦးသာထြန္​းႏွင္​့တစ္​ကြ ရခိုင္​​ေက်ာက္​စာကမၸည္​းစာမ်ားကို ကနဦး ဖတ္​႐ႈသု​ေတသနျပဳခဲ့ၾကသည္​့ ဆရာဦး​ေအာင္​လွသိန္​း ဆရာ ဦး​ေက်ာ္​ထြန္​း​ေအာင္​ႏွင္​့ ဆရာ​ေတာ္​ ႐မၼာဝတီ ပညာစာ႐တို႔ကို ဤ​ေဆာင္​းပါးျဖင္​့ဂါရဝျပဳပါသည္​။ (​ေက်ာ္​မင္​းထင္​)

ရခိုင္​မဂၢဇင္​းမွကူးယူ​ေဖာ္​ျပပါသည္​
​ေျမာက္​ဦး ​ေ႐ွး​ေဟာင္​းယဥ္​​ေက်းမႈနယ္​​ေျမ
Photos_Credit

ရခိုင္စာေပ အက်ဥ္းခ်ဳပ္

ရခိုင္ေတြ ေက်းဇူးကန္းတယ္လို႔ ေအာ္ေနတဲ႔ လိပ္ေခါင္းထြက္ ဗမာတခ်ိဳ႕ေျပာေနလို႔ တင္ျပရျခင္းပါ။

ရခိုင္ေတြ႕ေၾကာင္း ဗမာေတြ စာေပတတ္ေျမာက္လာတယ္ဆိုတာမေမ႔ပါနဲ႔။

စာေပသူခိုး ဗမာမ်ိဳး ေျပာျပန္ရင္လည္း ေခြးလိုေဟာင္အံုးမယ္

ရခိုင္လူမ်ိဳးႏွင့္ ၿမန္မာစာ ျဖစ္ေပၚလာပုံအေၾကာင္း သိေကာင္းစရာ
=======================================

ရခိုင္လူမ်ိဳးႏွင့္ၿမန္မာစာ ဟူေသာ ေဆာင္ပါးသည္ ရခိုင္လူမ်ိဳးႏွင့္။ ၿမန္မာစာ မည္သို့ မည္ပုံ ဆက္စပ္ေနသည္ကို သိရွိႏိုင္
ၾကေစရန္ ရည္ရြယ္ခ်က္ၿဖင့္ ဤေဆာင္းပါး ကို ေရးသားရၿခင္းၿဖစ္ပါသည္။ ရခိုင္လူမ်ိဳးႏွင့္ ၿမန္မာစာ ၿမန္မာစာႏွင့္ ရခိုင္
လူမ်ိဳး ကိုမည္သည့္အခါမွ် ခြဲၿခား၍ ရလိမ့္မည္မဟုတ္။ အဘယ္ေၾကာင့္ ဆိုေသာ္ ၿမန္မာစာကို ရခိုင္လူမ်ိဳးတို႔က မိမိတို့၏
ကိုယ္ပိုင္စာေပ´´ အေနၿဖင့္ အသိ အမွတ္ၿပဳထားေသာေၾကာင့္ ၿဖစ္၏။

ၿမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ၿမန္မာစာဟု သတ္မွတ္ခံထားရေသာ ´အကၡရာစာေပ´´ ကို ရခိုင္လူမ်ိဳးတို့က မိမိတို႔၏ ´´ရခိုင္စာဟူ၍
သာ သိေနၾကပါသည္။ စာေပကို ေရးသားသည့္အခါ၌ ရခိုင္စကား အေၿပာအသုံးအႏႈန္းၿဖင့္ ေရးသားၿခင္း၊ စာေပအသုံး
အႏႈန္းၿဖင့္ ေရးသားၿခင္းဟူ၍သာ ခြဲၿခားထားသည္။ အကၡရာ စာေပအေနၿဖင့္မူသည္ အကၡရာသည္ စာေပၿဖင့္သာ
ေရသားေနၾကၿခင္း ၿဖစ္ပါသည္။

ယင္းစာ အမ်ိဳးအစားကို ရခိုင္တို႔က ´ရခိုင္စာ´(သို့မဟုတ္) ရကၡ၀ဏ အကၡရာ´ ဟုအမည္ ေပးကာေခၚေ၀ၚသမႈၿပဳေနၾက
သည္ကိုလည္း ေတြၿမင္ႏိုင္ပါသည္။ ၿမန္မာႏိုင္ငံတြင္ လူမ်ိဳးေပါင္း´၁၃၅´ မ်ိဳးရွိၾကသည့္အနက္´ ၿမန္မာစာ အေရးအသား
ကို မည္သည့္လူမ်ိဳးတို့က ေရွ့ဦးစြာ စတင္ေရးသားခဲ့ၾကသည္ကို ေလ့လာစူးစမ္းဖို့ အခ်ိန္တန္ၿပီ ဟု စာေရးသူယူဆပါ
သည္။ အကယ္၍ အေၿဖမွန္ ထြက္ရွိခဲ့ပါလွ်င္လည္း အားလုံးသေဘာထားၾကီးစြာၿဖင့္ လက္ခံအတည္ၿပဳေပးၾကဖို႔ ကိုလည္း
အႏူးအညြတ္ ေမတၱာရပ္ခံလိုက္သည္။

ၿမန္မာႏိုင္ငံအတြင္း၌ကား ေရွ့က ရခိုင္လူမ်ိဳးတို႔တြင္ ´ရခိုင္ စာ´၊ မြန္လူမ်ိဳးတို့ တြင္´မြန္စာ´၊ ၿပဴ(ပ်ဴ) လူမ်ိဳးတို့တြင္
´ၿပဴ(ပ်ဴစာ)´ ဟူ၍ ကိုယ္ပိုင္ စာေပအသီးသီး ရွိခဲ့ၾကသည္အနက္ သည္ေဆာင္းပါးသည္ ´မြန္ႏွင္ ပ်ဴစာ´ကို ေလ့လာ
ဆန္းစစ္မႈ မၿပဳေတာပဲ´ၿမန္မာစာဟု သတ္မွတ္ခံထားရေသာ´ရခိုင္စာ´ကိုသာ ႏွစ္ဖက္ႏႈိင္းယွဥ္၍ ေ၀ဖန္သုံးသပ္တင္
ၿပသြားမည္ၿဖစ္ပါသည္။ ႏွစ္ဖက္ႏႈိင္းယွဥ္ရာ၌ ႏွစ္ဖက္စလုံးမွ ထင္ရွာၿပီးခုိင္မာေသာ သမိုင္းဆိုင္ရာ ေခတ္ၿပိဳင္အေထာက္
အထား တစ္ခုစီကိုသာထုတ္ႏႈတ္၍ ေရးသားတင္ၿပသြားပါမည္။

အေထာက္အထားရွိတိုင္း အက်ယ္တ၀င့္ တင္ၿပဖို့ဆိုသည္မွာ မဂၢဇင္းက စာမ်က္ႏွာေနရာ ေပးႏိုင္သည္ မဟုတ္ပါ။
ရခိုင္ႏွင္ၿမန္မာ ေခတ္ၿပိဳင္မႈကိုရွာၾကည့္ၿခင္း ၿမန္မာစာေပ´ကို ေရးသားေနၾကသည့္´ရခိုင္ လူမ်ိဳးႏွင့္ ျမန္မာလူမ်ိဳး´´တို့၏
ေခတ္ၿပိဳင္အခ်ိန္ကာလကိုရွာၾကည့္ေသာ္ ဤသို႔ေတြရ၏။

ပုမင္း အင္းေတာင္ေညာင္ရမ္းေနာင္ ကုန္းေဘာင္ခုနစ္ဆက္´´ဟူေသာ သေကၤတ သံေပါက္ကဗ်ာအရ ၿမန္မာလူမ်ိဳးတို့
တြင္ ပုဂံေခတ္၊ ပင္းယေခတ္၊ အင္း၀ေခတ္၊ ေတာင္ငူေခတ္၊ေညာင္ရမ္းေခတ္၊ ကုန္းေဘာင္ေခတ္ ဟူ ၍ေခတ္(၆)ေခတ္
ထြန္းကားခဲ့သည္ကို ေတြရွိရပါသည္။

ရခိုင္လူမ်ိဳးတို့တြင္လည္း ဒြါရာ၀တီေခတ္၊ ေ၀သာလီေခတ္၊ ဓည၀တီေခတ္(ပ၊ဒု၊တ)ေခတ္၊ေ၀သာ လီေက်ာက္ေလွကား
ေခတ္၊ ေလးၿမိဳေခတ္၊ ေၿမာက္ဦး(ပ၊ဒု၊တ)ေခတ္ဟူ၍ ေခတ္(၆)ေခတ္ ထြန္း ကားခဲ့ သည္ကို ေတြ႔ရွိႏိုင္သည္။ သို့ေသာ္
အခ်ိန္ကာလ ၾကာၿမင့္ပုံၿခင္းေတာ တူႏိုင္မည္မဟုတ္ပါ။ ယင္းတို့အနက္ ၿမန္မာတို႔၏ ပုဂံေခတ္ႏွင့္ ရခိုင္တို့၏ ေလးၿမိဳ
ေခတ္မွာ ေခတ္ၿပိဳင္ၿဖစ္ၾက၏။ ၿမန္မာတို႔ ဘက္ကပုဂံ ၏ထင္ ရွား ေသာ´ရာဇကုမာရ္ ေက်ာက္စာေခၚၿမေစတီ ေက်ာက္
စာ´´ကို ခိုင္မာေသာအေထာက္ အထားအၿဖစ္ တင္ၿပမွာၿဖစ္ၿပီး၊ ရခိုင္တို့ဘက္က စစ္ေတြၿမိဳ႕ ေခါင္းေလာင္း ေက်ာင္း
တိုက္ရွိ ေလးၿမိဳ႕ေခတ္´ရခိုင္ ဘုရင္မင္းရင္ၿဖဴ´သြန္းလုပ္ပူေဇာ္ခဲ့ေသာ ဘုရား၏ ´စမၼခဏ္း ကမၼည္းစာ´ကိုခိုင္မာေသာ
အေထာက္ အထား အေနၿဖင့္ တင္ၿပသြားမွာ ၿဖစ္ပါသည္။

ၿမန္မာတို႔၏ ပုဂံေခတ္..

ၾကာ၊ မိုး၊ အံ၊ ပုဂံ တည္´ဟူေသာေဆာင္ပုဒ္အရ ပ်ဥ္ၿပားမင္း (ေအဒီ-၈၄၆ မွ ၈၇၈)ထိသည္ ယခုလက္ရွိ ပုဂံၿမိဳကို
တည္ခ်ိန္မွာ ေကာဇာ-၂၁၁-ခု၊ ခရစ္ေအဒီ ၈၄၉ ခုၿဖစ္၏၊ ပုဂံ ပ်က္ခ်ိန္ကား´ေစာမြန္နစ္မင္း´(ေအဒီ.၁၃၂၅ မွ ၁၃၆၉)
လက္ထက္တြင္ ၿဖစ္ေလ၏။ ပ်ဥ္းၿပားမင္းသည္ ပုဂံၿမိဳကို တည္ေဆာက္ေနသည္ အခ်ိန္တြင္ ပုဂံ၌ ´ေထရ၀ါဒ ဗုဒၵသာ
သနာ´´မေရာက္ရွိေသး၊ အလားတူ´ၿမန္မာစာ´ဟူေသာ စာေပေရးသားမႈ အတတ္ပညာသည္လည္း လုံး၀မရွိေသး
သည္ကို ေတြ႔ရ၏။

ပုဂံၿမိဳ႕၌ ပ်ဥ္ၿပားမင္းလြန္ၿပီးေနာက္ တန္နက္မင္း(ေအဒီ-၈၇၈-၉၀၆)၊ ၄င္းေနာက္ စေလငေခြး မင္း (ေအဒီ ၉၀၆-၉၁၅)
၄င္းေနာက္ သိန္းခိုမင္း (ေအဒီ ၉၁၅-၉၃၁)၊ ၄င္းေနာက္ ေညာင္ဦး ေစာရဟန္းမင္း (ေတာင္သူမင္းၾကီး) (ေအဒီ-၉၃၁-
၉၆၃) ၄င္းေနာက္ကြမ္းေဆာ္ ေၾကာင္ၿဖဴမင္း(ေအဒီ-၉၆၄-၉၈၆) ၄င္းေနာက္ က်ည္စိုးမင္း(ေအဒီ-၉၈၆-၉၉၂) ၄င္းေနာက္
စုကၠေတမင္း (ေအဒီ-၉၉၂-၁၀၁၇) ၄င္းေနာက္ အေနာ္ရထာမင္း(ေအဒီ-၁၀၄၄-၁၀၇၇) လက္ထက္မွ ေထရ၀ါဒ ဗုဒၵ
သာသနာကို မြန္ရဟန္းေတာ္ ရွင္အရဟံ၏ အကူအညီၿဖင့္ တည္ေဆာက္ခဲ့ရ၏။ ယင္းအခ်ိန္ထိ ´ပုဂံ´၌ ´ၿမန္မာစာ´´
ဟူေသာ အေရး အသားမရွိေသးေခ်။ မြန္လူမ်ိဳးတို႔၏စာေပကိုသာ မြန္ပညာရွင္မ်ာ၏ အကူအညီၿဖင့္ ေရး သားေနၾက
ရေလ၏။ အေနာ္ရထာမင္း လြန္ၿပီးေနာက္ ေစာလူးမင္း (ေအဒီ-၁၀၇၇-၁၀၈၄) ၄င္းေနာက္ က်န္စစ္သားမင္း (ေအဒီ-
၁၀၈၄-၁၁၁၃) လက္ထက္တြင္ ´´ေဇယ်ေခတၱရာ´´အမည္ရွိေသာ သားေတာ္ ´ရာဇကုမာရ္´ သည္ ပုဂံ၌´ၿမေစတီ
ဘုရား´ကိုတည္၏။ ၿမေစတီဘုရား၌ သူ၏ ကုသိုလ္ေတာ္ မွတ္တမ္းကို ´ပါဋိ၊ ၿမန္မာ၊ မြန္ ၊ၿပဴ´ ဟူ၍ ဘာသာေလးမ်ိဳး
ၿဖင့္ ကမၼည္းစာ ေရးထိုးေစခဲ့ပါသည္။

ယင္း ၿမေစတီ ဘုရားေက်ာက္စားကား ပုဂံေခတ္ ေက်ာက္စာမ်ားအနက္ ´ေရွ့အက်ဆုံး ေက်ာက္ စာ´ၿဖစ္၏။ ၿမေစတီ
ေက်ာက္စာကို သာသနာေတာ္ သကၠရာဇ္ ၁၆၅၇၊ ေကာဇာ-၄၇၅-ခု (ခရစ္ေအဒီ- ၁၁၁၃)တြင္ ေရးထိုးခဲ့ၿခင္း ၿဖစ္
ေၾကာင္းသိရွိရသည္။ ယင္းအခ်ိန္ထိ ပုဂံ၌´ၿပဴလူမ်ိဳး´ တို့ရွိေနေသးသည္ ကိုေတြ႔ရ၏။

ရခိုင္တို႔၏ ေလးၿမိဳ ့ေခတ္

ရခိုင္တို႔၏ေလးၿမိဳ႕ေခတ္သည္ ေအဒီ ၈၁၈ မွ ၁၄၃၀ ထိၾကာၿမင့္ခဲ့သည္ကိုေတြ႔ရွိရ၏။ ေလးၿမိဳ႕ေခတ္ဆိုသည္မွာ အဥၥန
နဒီၿမစ္၏ ၀ဲယာ၌ ပဥၥာၿမိဳ႕ ပုရိန္ၿမိဳ႕ ေနရဥၥ၇ာ ေတာင္ငူၿမိဳ႕ေလာင္းၾကက္ ၿမိဳ႕ ဟူ၍ ၿမိဳ႕ေလးၿမိဳ႕ တည္ရွိခဲ့သည္ကို
အေၾကာင္းၿပဳ၍ ´ေလးၿမိဳေခတ္´ ဟုေခၚတြင္ခဲ့ၿခင္းၿဖစ္သည္။ ၿမန္မာတို႔၏ ပ်ဥ္ၿပားမင္းသည္ ယခုလက္ရွိ ´ပုဂံၿမိဳ႕´ ကို
မတည္ ေဆာက္ရေသးမီ(၃၁)ႏွစ္အလိုက ေလးၿမိဳ႕ေခတ္ ရခိုင္ဘုရင္ ´ေခတၱသင္မင္း´ သည္ ပဥၥာၿမိဳ႕´ ကိုသာသနာ
၁၃၆၂ ခု၊ ေကာဇာ ၁၈၀-ခု၊ (ေအဒီ-၁၈၁) တြင္ တည္ေဆာက္ထားၿပီးၿဖစ္ေနပါသည္။

ရခိုင္တို႔၏ေလးၿမိဳေခတ္´ေခတၱသင္မင္း´ လက္ထက္တြင္ ေထရ၀ါဗုဒၵသာသနာထြန္းကားေနမႈ ကို မဆိုထား ဘိ၊
ေလးၿမိဳေခတ္၏ အထက္ကေ၀သာလီေက်ာက္ေလွ ကားေခတ္ (ေအဒီ-၃၂၇-မွ ၈၁၈ထိ) တြင္ လည္းေကာင္း တတိယ
ဓည၀တီေခတ္ (ဘီစီ-၅၆၉ မွ ေအဒီ ၃၂၆ ထိ) တြင္ ၄င္း ေထရ၀ါ ဒဗုဒၵသာသနာႏွင့္အတူစာေပယဥ္ေက်းမႈ အႏုပညာ
မ်ား ထြန္းကားလွ်က္ရွိေနၿပီၿဖစ္ေၾကာင္း ယုံမွားသံသယမရွိ ခိုင္မာေသာ အေထာက္အထားမ်ားက သက္ေသၿပဳ
လွ်က္ရွိေနၾကၿပီၿဖစ္ပါသည္။

ယင္းတုိအနက္ ေလးၿမိဳ့ေခတ္ (ေအဒီ-၈၁၈-မွ ၁၄၃၀ထိ) ပဥၥာၿမိဳတည္´ေခတၱသင္မင္း´မွ(၃)ဆက္ေၿမာက္´ဘုရင္မင္း
ရင္ၿဖဴ´ လက္ထက္ (ေအဒီ-၈၄၃ မွ ၈၇၃ ထိ) ေအဒီ ၈၄၇တြင္ သြန္းလုပ္ပူေဇာ္ခဲ့ေသာ ဗုဒၵဆင္းတုေတာ္(ဥာဏ္ေတာ္
အၿမင့္ ၁ေပ ၂.၃ လက္မ၊ ယခုအခါ စစ္ေတြၿမိဳ၊ ေခါင္းေလာင္းေက်ာင္းတိုက္တြင္ ကိန္း၀ပ္လွ်က္ရွိသည္၊။) ၏´စမၼခဏ္း
ကမၼညာ္းစာ´ ကို သာ ရခိုင္စာေပဘက္က ခိုင္မာေသာ အေထာက္အထား တစ္ခုအေနၿဖင့္ တင္ၿပသြားမည္ၿဖစ္ပါသည္။

ဘုရားဆင္းတုေတာ္ စမၼခဏ္ကမၼည္းစာ

အဆိုပါဘုရား၏ စမၼခဏ္စာမွာ ယခုေခတ္´ၿမန္မာစာ´ဟုသတ္မွတ္ခံထားရေသာ´ရခိုင္စာ´ အေရး အသားၿဖင့္
ေရးထိုးမွတ္တမ္းတင္ထားသည္ကို ေအာက္ပါအတိုင္းေတြရွိရသည္၊´သကၠရာဇ္ ၉၊ကဆုန္လဆန္း ၆ရက္၊ တနလၤာ
၅ နာရီေက်ာ္ေသာ..ေရာက္…ၾကီးသြန္းအဲသည္။ ငမၤရၤၿဖဴေကာင္းမႈဘုရား ပဥၥေလာစာၿပီးၿပည့္စုံသည္၊ ဘုရားၿပဳေသွာ၀္
အက်ိဳး၀္အားၿဖင့္ ဘုရားမခြ်တ္ၿဖစ္ေစေသွာ…..။ ဟူ၍ ေရးထိုးထားပါသည္။

အထက္ေဖၚၿပပါဘုရား၏´စမၼခဏ္ကမၼည္းစာ´ကိုၿပည့္စုံေအာင္ၿဖည့္စြက္ဖတ္ရႈေသာ္ ေအာက္ပါအတိုင္းၿဖစ္ ပါသည္။
သကၠရာဇ္ ၂၀၉၊ ကဆုန္လဆန္း ၆ရက္၊ တနလၤလာေန႔ ၅ နာရီေက်ာ္ေသာ (အခ်ိန္) ေရာက္(ေသာ အခါ) ေၾကးသြန္း
အပ္သည္။ ငါမင္းရင္ၿဖဴေကာင္းမႈ ဘုရားကို ပဥၥေလာဟာၿဖင့္(သြန္းလုပ္)ၿပီးၿပည့္စုံသည္။ ဘုရားၿပဳေသာအက်ိဳးအားၿဖင့္
ဘုရားမခြ်တ္ၿဖစ္ေစေသာ္´ဟူ၍ၿဖစ္ပါသည္။ ေလးၿမိဳေခတ္ ရခိုင္ဘုရင္ မင္းရင္ၿဖဴသည္ အထက္ေဖၚၿပပါ ဘုရား၏
´စမၼခဏ္ကမၼည္းစာ´ ကို ရကၡ၀ဏအကၡရာ-ရခိုင္စာ´ၿဖင့္ေရးထိုးခဲ့ေသာႏွစ္မွာ ေကာဇာ ၂၀၉ခု၊ ခရစ္ေအဒီ ၈၄၇ ၿဖစ္
ရာ ၿမန္မာတို႔ယခုလက္ရွိ ပုဂံၿမိဳ႕ကို မတည္ေဆာက္ရေသးမီ (၂) ႏွစ္အလိုက ၿဖစ္ပါသည္။ သို႔ၿဖစ္၍´ရာဇကာမာရ္
ေက်ာက္စာေခၚ ၿမေစတီေက်ာက္စာ´ သည္ ယင္းအခ်ိန္၌ ရွိဖို႔မဆိုထားႏွင့္ ´ပုဂံၿမိဳ႕ ပင္မရွိေသးေသာေၾကာင့္ ´ၿမန္မာ
စာေပ´ အေရးအသားမွာလည္း ၿမန္မာတို႔အေနၿဖင့္´အိမ္မက္ေတာင္မက္ဖို႔´မလြယ္ကူေသးေခ်။

ၿမန္မာလူမ်ိဳးႏွင့္ၿမန္မာစာ

ၿမန္မာသမိုင္းဆရာမ်ားက ၿမန္မာသည္´ၿပဴလူမ်ိဳး´ ကဆင္းသက္လာသူမ်ားဟုခံယူထားၾက၏။ ယင္းသို့ ဆိုလွ်င္ အဘယ္

ေၾကာင့္ၿမန္မာတို့သည္ ´ၿပဴစာ´ကိုိ မိခင္စာေပအၿဖစ္ ရပ္တည္ေအာင္ မေဆာင္ရြက္ႏိုင္ၾကခဲ့ပါသနည္း? ဟုေမးစရာရွိေန

ပါသည္။ယခုအခါ ၿပဴလူမ်ိဳးႏွင့္ၿပဴစာေပမွာ ၿမန္မာေၿမမ်က္ႏွာေပၚက လုံး၀ဆိတ္ သုဥ္းေပ်ာက္ကြယ္သြားၾကၿပီၿဖစ္၏။

အခ်ိဴသမိုင္းဆရာမ်ားက ၿမန္မာစာသည္´မြန္စာ´က ဆင္း သက္ လာေသာ စာဟုၾကံဆၾကၿပန္၏။ ထို႔သို႔ဆိုလွ်င္ လည္း

အဘယ္ေၾကာင့္ၿမန္မာတို႔သည္ ´မြန္စာ´ ကိုႏိုင္ ငံသုံးစာေပအၿဖစ္ ရပ္တည္ေအာင္ မေဆာင္ရြက္ႏိုင္ခဲ့ၾကပါသနည္း။ ဟု

ေမးစရာေတြအမ်ားၾကီး ရွိေနပါသည္။

အမွန္က ´ၿပဳစာ´ သည္ ၿပဴလူမ်ိဳးတို့ႏွင့္သာ တိုက္ရိုက္သက္ဆိုင္ေနၿပီး ´မြန္စာ´ သည္ လည္း မြန္လူမ်ိဳးတို့ႏွင့္သာ

တိုက္ရိုက္သက္ဆိုင္ေနေသာ စာေပၿဖစ္ေၾကာင္းေလ့လာေတြ႔ရွိရေပသည္။ ယေန႔မ်က္ေမွာက္ေခတ္ ´ၿမန္မာစာ´ ဟု

သတ္မွတ္ခံထားရေသာ ´ရခိုင္စာ´ သည္လည္း ရခိုင္လူမ်ိဳး တို့ႏွင္သာ တိုက္ရိုက္သက္ဆိုင္ခဲ့ၾကသၿဖင့္ ရခိုင္လူမ်ိဳးတို့

သည္ ကိုယ့္စာေပကို ေခတ္ အဆက္ဆက္ တည္တံ့ေအာင္ ထိန္းသိန္းေစာင့္ေရွာက္လာခဲ့ၾက သည္မွာ ေခတ္ တိုင္း

ေခတ္တိုင္းတြင္ ေပၚထြန္းခဲ့ေသာ ´ရခိုင္စာေပအေထာက္အထားမ်ား´ကသက္ေသၿပဳလွ်က္ရွေပေတာသည္။

ၿမေစတိေက်ာက္စာ၌ ပါရွိေသာ ´ၿမန္မာစာ´ ကိုၿမန္မာသမိုင္းဆ၇ာမ်ားက ´ပ်ဴစာကဆင္း သက္ လာေသာ စာ´ဟု

ထင္ၿမင္ခ်က္ေပးၾက၏။ အလားတူ အခ်ိဳသမိုင္းဆရာမ်ား က`မြန္စာကဆင္း သက္ လာေသာ စာ´ဟူ၍လည္းထင္ၿမင္

ခ်က္ေပးၾကၿပန္၏။

အမွန္ကယင္း´ၿပဴစာႏွင့္မြန္စာ´ႏွစ္မ်ိဳးစလုံးသည္ပင္လွ်င္ ၿမေစတီေက်ာက္စာ၌ ပါရွိေနၿပီးၿဖစ္ေသာေၾကာင့္၊ ယင္းစာ

ႏွစ္မ်ိဳးက ဆင္းသက္လာေသာစာဟု သတ္မွတ္ေနၾကၿခင္းသည္ လုံး၀ယုတၱိမရွိေခ်။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ စာေပတို့

မည္သည္ အခ်ိန္ကာလတစ္ခုတည္း ၌ ေန့ခ်င္ညခ်င္းေၿပာင္း လြဲရိုး ထုံး စံမရွိေသာေၾကာင့္တည္း.။ ေၿပာင္းလဲဖို့ဆို

သည္မွာလည္း ေခတ္ကာလ အေတာ္ၾကာၿမင့္ေအာင္ ေစာင့္ ဆိုင္းရေပလိမ့္မည္။ ၿမေစတီေက်ာက္စာ (´ၿမန္မာ) သည္

ၿပဴစာႏွင္မြန္စာက ဆင္းသက္လာေသာ စာ မဟုတ္ေၾကာင္းကို ´ၿမေစတီေက်ာက္စာ´ကပင္လွ်င္ အခိုင္လုံဆုံး သက္ေသ

ၿပဳ လ်က္ရွိေနေပေတာ့သည္။

အမွန္က ´ၿမေစတီေက်ာက္စာ´၌ပါရွိေသာ ´ၿမန္မာစာ´သည္ ´ေၿပာင္းလဲလာေသာစာ´ မဟုတ္ ပဲ´ေရာက္ ရွိလာေသာ

စာ´ဟုဆိုမွ သဘာ၀ယုတၱိက်မည္ကို ၿမန္မာပညာရွိတို႔ သိရွိႏိုင္ၾကပါလွ်က္ မသိ ခ်င္ေယာင္ေဆာင္ေန ခဲ့ၾကၿပီး အၿဖစ္မွန္

ကို ေရငုံႏႈတ္ပိတ္ လုပ္ေနခဲ့ၾကသည္ကိုေတြ႕ရ၏။

အေၿဖမွန္ကို သိရွိလိုပါက

ေလးၿမိဳ ့ခတ္၊ပဥၥာၿမိဳ႔(၁၂)ဆက္ေၿမာက္မင္းဘီလူးကို ေအဒီ-၁၀၆၈တြင္´၀ေရာင္းငွက္အသခၤယာ´အမတ္က လုပ္ၾကံ

သၿဖင့္ ကြယ္လြန္သည္။ မင္းဘီလူး၏သားၿဖစ္သူ အိမ္ေရွ့မင္းသား´မင္းရဲဘယ´ သည္ မိဖရား ´ေစာေပါက္ ညို´

ေပါက္ညိူၿမ)ႏွင့္အတူ ရခိုင္ပညာရွိအမတ္အခ်ိဳ့လိုက္ပါလွ်က္ ´ဘူးရြက္မညိႈးလမ္း´ က အေရွ့ ပုဂံၿပည္သို့ထြက္ေၿပးကာ

´အေနာ္ရထာ´ မင္းထံခိုလႈံခဲ့ရသည္။

အဆိုပါ မင္းရဲဘယမိသားစုတို့သည္ ပုဂံၿပည္၌ ႏွစ္ေပါင္း(၃၅) ႏွစ္ခန့္ၾကာၿမင့္ေအာင္ အမႈေတာ္ထမ္းရြက္ကာ ေနထိုင္

ခဲ့ၾကရေသာ သမိုင္းေၾကာင္း ကိုလည္းေကာင္း၊ ပုဂံမင္းအေနာ္ရထာအား ´ရခိုင္ေ၀သာလီ´က´ပဥၥ ကလ်ာဏီ မင္းသမီး´

ကိုဆက္သရာတြင္ ´က်န္စစ္သား´ ကို ရသည္ဟူေသာသမိုင္းေၾကာင္းကိုလည္းေကာင္း၊ က်န္စစ္သားသည္ ေၿမးေတာ္

အေလာင္းစည္သူကို ပုဂံထီးနန္းကိုေပးအပ္ၿပီး´ေဇယ်ေခ တၱရာ´ အမည္ၿဖင့္ သားေတာ္ရာဇကုမာရ္မင္းသားကို´ဓည၀

တီႏွင့္ ေတာင္စဥ္ခုႏွစ္ခရိုင္´(ၿမန္မာရာဇ၀င္အလို) ကိုစားေစခဲ့ေသာ သမိုင္းေၾကာင္းကိုလည္းေကင္း၊ ပုဂံမင္းတို့အထံ၌

ရခိုင္သားမ်ား အမႈေတာ္ထမ္းရြက္ခဲ့ၾကၿပီး အခ်ိဳ႕က ဘုရားအလွဴဒကာ မ်ား အၿဖစ္ခံယူကာၿမန္မာတို့၏ နယ္ေၿမ၌ ရွိေနခဲ့

ၾကသည္ဟူေသာ သမိုင္းေၾကာင္းကိုလည္းေကာင္း၊ ၿမန္မာလူမ်ိဳးတို႔ကို ရခိုင္လူမ်ိဳးတို့က ´ေအာက္သား´ဟုနာမည္ေပး

ကာ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ေခၚေ၀ၚလာခဲ့ၾကသည့္ သမိုင္းေၾကာင္းကိုလည္းေကာင္း၊ ´ရဟႏၵာေထြး(ေခၚ) အသွ်င္ဒိဗစကၡုဳ´

အမည္ရွိေသာ ရခိုင္တို႔ ေ၀သာလီက ရဟႏၱာအသွ်င္သူၿမတ္သည္ ဥပဇၥ်ာယ္ ဆရာ´ မဟိဒၵပါလမေထရ္ၿမတ္´ ၏ ေစ

လြတ္ခ်က္အရ ပင္းယၿမိဳသို႔ ၾကြေရာက္၍ သာသနာၿပဳခဲ့ရေသာ သမိုင္းေၾကာင္းႏွင့္ ပင္းယတစ္စီးရွင္ သီဟသူ၏

မင္းဆရာအၿဖစ္ကိုးကြယ္ဆည္းကပ္မႈကို ခံယူခဲ့ရေသာ သမိုင္းေၾကာင္းကိုလည္းေကာင္း ခ်န္လွပ္၍ထားၾကမည္ဆိုပါက

အေၿဖမွန္ေပၚေပါက္ႏိုင္ လိမ့္မည္ မဟုတ္ေခ်၊

ပုဂံေခတ္ေက်ာက္စာမ်ား၌ ပါရွိေနေသာ အခ်ိဳ႕စကားလုံးမ်ားသည္ ရခိုင္လူမ်ိဳးတို႔၏ ေန့စဥ္ သုံး ေ၀ါဟာရ မ်ားၿဖစ္ေန

ေၾကာင္း ေအာက္ပါစကားလုံးမ်ားကို ၾကည့္ၿခင္းအားၿဖင့္ သိရွိႏိုင္ပါသည္။

၁။ ၾကာသပတိယ္နိယ္၊

၂။ သုၾကာ္ိနိယ္၊

၃၊ လွိယ္၊

၄၊ ရိတ္မႈတ္၊

၅။ အတုမဟါေသာ၊

၆၊ ၿခဳပ္မ၊

၈၊ အစ္ကို၊

၉၊အစ္မ၊

၁၀၊ ပန္စင္၊

၁၁၊ ကၿခီသည္၊

၁၂၊ ပညာမဟိယ္ေသာ၊

၁၃၊ အလႈပိယ္လို၀္ေသာ၊

သဃၤတို၀္၊

ဤယ္သူ၊

ပတၱၿမာစာတီ၊

လႈခ၏၊

ၿခီလက္၊

ၿခိယ္ဆယ္ရိယ္၊

လက္ဆိရယ္၊

မပႅဳရေၾကာင္ဆိုဖီလတ္၊

နိယ္ရလိယ္၏၊

အသရိယ္ဟိေသာ၊

ခရိုန္ စေသာ ေ၀ါဟာရမ်ားကို ယေန႔ေခတ္ ၿမန္မာတိုေၿပာဆိုေနၾကေသးလား? ဟုေမးလွ်င္ ေၿပာဖို႔မဆို

ထားႏွင့္ အဓိပါယ္

ကို သိရွိေအာင္မနည္း ၾကိဳးစားၾကရမည္ဟုထင္ပါသည္။

အဓိပါယ္ကို-၁၁၁၃ ခုတြင္ ေရးထိုးခဲ့ေသာၿမန္မာတို႔၏ ေရွ့အက်ဆုံးၿဖစ္သည့္ ၿမေစတီေက်ာက္စာ ထက္ ေလးၿမိဳ႕ေခတ္
ေအဒီ-၈၄၇ ခုတြင္ ရခိုင္ဘုရင္ မင္းရင္ၿဖဴ သြန္းလုပ္ပူေဇာ္ခဲ့ေသာ ေကာင္း မႈေတာ္ဘုရား၏ စမၼခဏ္ကဗၼည္းစာက
ႏွစ္ေပါင္း(၂၆၆) ႏွစ္ေစာ၍ ေရွ့က်ေနေၾကာင္း သိရွိရပါသည္။

ထို႔ေၾကာင့္´ၿမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ၿမန္မာစာအေရးအသားကိုမည္သည့္လူမ်ိဳးတို့က ေရွ့ဦးစြာစတင္ေရး သားခဲ့ၾကပါသနည္း?
ဟူေသာ အေမးၿဖစ္ေပၚခဲ့လွ်င္ ဤေဆာင္းပါးစာတမ္းက အထိုက္အေလွ်ာက္ အေၿဖေပးႏိုင္လိမ့္ မည္ ဟုယူဆပါသည္။

နိဂုံးခ်ဴပ္အေနၿဖင့္ ဆိုရေသာ္

´ရခိုင္လူမ်ိဳးႏွင့္ၿမန္မာစာ´ မွာ မည္သည့္အခါမွ် ခြဲၿခား၍ ရလိမ့္မည္မဟုတ္။ စကားေၿပာဟန္ေရးနည္းႏွင့္စာ အသုံးေရး
နည္းသာ ၿခားနားခ်က္ရွိေနသည္။ စာေပအကၡရာမွာ အတူတူပင္ တည္း။ သို႕ၿဖစ္၍ ယေန႔ မ်က္ေမွာက္ေခတ္ ´ၿမန္မာစာ´
ဟုသတ္မွတ္ခံထားရေသာ ´ရခိုင္စာ´ ကို ရခိုင္ လူမ်ိဳးတို့က မိမိတို႔၏ ´ကိုယ္ပိုင္စာေပ´ၿဖစ္ေၾကာင္းအၾကြင္းမဲ့ခံယူထား
ၾကသည္ကို သုေတသနၿပဳ ကာ ေရးသားတင္ၿပလိုက္ရေပသည္။

´ရခိုင္စာေပ´အၿဖစ္ မွန္ေပၚေပါက္ပါေစ…. ဒြါရာ၀တီ အသွ်င္ကုသလ
(ကိုးကားေသာက်မ္းမ်ား)
၁။ ၿမေစတီေက်ာက္စာ။။လွသမိန္
၂။ ပုဂံေခတ္ႏိုင္ငံေရးသမိုင္း။။ ေဒါက္တာ သန္းထြန္း
၃။ တစ္ေန့တစ္လံ ပုဂံဘယ္ေၿပးမလဲ။။ ေဒါက္တာ သန္းထြန္း
၄။ ေက်ာင္းသုံးၿမန္မာ ရာဇ၀င္။။ ဦးဘသန္း
၅။ မင္းရင္ၿဖဴ ေကာင္းမႈေတာ္ဘုရားစမၼခဏ္ ကမၼည္းစာ
၆။ သာသနာလကၤာရစာတမ္း။ (မူေဟာင္း) မဟာဓမၼသၾကၤ
၇။ ေရြဘိုနိဒါန္း။ဇယသခ္ယာ
၈။ဒြါရာ၀တီ-အသွ်င္ကုသလမွတ္စု တို႔ကိုမွီျငိမ္း၍ ကူးယူေဖာ္ျပထားပါသည္။

အသ်ွင္ရကၡိတ၀ံသ ( ျမီပုံ )
အားလံုးသူကို သိေစခ်င္လို႔ မွ်ေ၀ေပး လိုက္ပါသည္။

ရခိုင္စာေပ ေပၚထြန္းလာေရ သမိုင္းအက်ဥ္း

ရခိုင္ စာေပ ေပၚထြန္းလာေရသမိုင္းအက်ဥ္း
©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©
အရွ တိုက္ ၾကီးတစ္ခုလံုးကို စာေပစီဆင္း ေရနီရာ
၂   ခုရာဟိေရ   အိႏၵိယ  နန္႔  တရုပ္    ျဖိဳက္ေတ

ရခိုင္နိုင္ငံ နန္႔  ဗမာနိုင္ငံ ကိုစီဆင္းလာေစာ္က
အိႏိၵယက စီဆင္းလာေရ  အိႏိၵယ မာက ပထမဆုံး
စာေပ က/  အိႏၵဳျမစ္ ဝွမ္ က / အိႏၵဳေက်ာက္စာ

ဘုရားမပြင့္မွီ နွစ္ေပါင္း l ၂၀၀၀ ) ကေပၚထြန္းေရစာေပ
ယင္းစာေပ ေနာက္ပိုင္မွာ စာေပ ( ၂ )မ်ဳိးေပၚထြန္း
လာေရ / ျဗႏၼဟီ အကၡရာစာေပ / ခေရာခ်နီ အကၡရာ
စာေပ / ယင္း စာေပ( ၂ ) မ်ဳိးေပၚထြန္းလာေရ

ရခိုင္ျပည္ကိုေရာက္လာေစာ္စာေပက( ျဗမၼဟီ အကၡရာ)

ထိုးနည္းတူစြာပင္ / ဗမာျပည္ကိုေရာင္လာေရ စာေပ
ေလး( ျဗမၼဟီ အကၡရာ )  သုိ႔ေသာ္လဲ / အခ်ိန္ကြာေရ
ယင္း ( ျဗႏၼဟီအကၡရာ ေစာ္  ဗမာျပည္ကို
ပ်ဴ  / စာအျဖိဳက္ ဝင္လာေရ

ရခိုင္ျပည္မာေလ့  ရခိုင္ စာေပ အျဖိဳက္ဝင္လာေရ

မြန္    မာေလး  မြန္ စာ အျဖိဳက္ ဝင္လာေရ

ယင္းခါ    ဗမာ မွာ  စာမဟိသိ

ရခိုင္ /  ပ်ဴ  / မြန္  ေဒလူမိ်ဳးတိ မာရာ ဟိေရ  စာေပ

ရခိုင္ မာေတာ  ပထမဆုံး ေက်ာက္စာ ေစာ္
ဘီစီ - ၂၃၀- ကစတင္ခေရ
ေတာင္ေပါက္ႀကီး ေက်ာက္စာ   နန္႔  ဓညဝတီ
ေက်ာက္စာ /ဘုရားပြင့္ ျပီးလို႔  အနွစ္ ( ၂၇၀ )ေလာက္
မာ  ဘုရား ပရိပ္နိဗၺာန္စံ ျပီးလို   အနွစ္ ( ၂၀၀ )
ရခိုင္ မာေက်ာက္စာ စေပၚပါေရ

ေလးျမိဳ႕ ေခတ္ ရခိုင္ေက်ာက္စာသည္
ပုဂံ  ေက်ာက္စာ၏   ဖခင္  ျဖိဳက္ေတ/ ယင္းေျကာင့္
ပုဂံ စာေပ အေရးအသား သည္  ရခိုင္စာေပ အေရး
အသား  နန္႔ တူလာေရ  /  ရခိုင္ အကၡရာတိကို
အသုံးျပဳထားေရ  ယင္းအတြက္/ ရယျ    / တိကိုမပီ

ေယျပီခါ  တခါ  ( ၁၇၈၄ )မွာ ရခိုင္အေရးနိမ့္ လားခါ
တခါ တက္ေရာ ေရ

ယင္းေျကာင့္   ေဒနိ ဗမာ စာေစာ္

ေဒပိုင္  ျဖိဳက္ နီရေရ

Arakan Thin Shwe    မ်ဳိးသ်ွစ္သူ

မ်ွေဝပီးကပ္ပါ      ရွယ္ပီးကပ္ပါ  အမ်ဳိးတိ
အားလုံးသာလီစြပါ
ူ

စာေပ သူခိုး ဗမာမ်ိဳးဟဲ႔

ရခိုင္ စာေပ ေပၚထြန္းလာေရသမိုင္းအက်ဥ္း

©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©©© 

အရွ တိုက္ ၾကီးတစ္ခုလံုးကို စာေပစီဆင္း ေရနီရာ

၂   ခုရာဟိေရ   အိႏၵိယ  နန္႔  တရုပ္    ျဖိဳက္ေတ

ရခိုင္နိုင္ငံ နန္႔  ဗမာနိုင္ငံ ကိုစီဆင္းလာေစာ္က

အိႏိၵယက စီဆင္းလာေရ  အိႏိၵယ မာက ပထမဆုံး

စာေပ က/  အိႏၵဳျမစ္ ဝွမ္ က / အိႏၵဳေက်ာက္စာ

ဘုရားမပြင့္မွီ နွစ္ေပါင္း l ၂၀၀၀ ) ကေပၚထြန္းေရစာေပ

ယင္းစာေပ ေနာက္ပိုင္မွာ စာေပ ( ၂ )မ်ဳိးေပၚထြန္း

လာေရ / ျဗႏၼဟီ အကၡရာစာေပ / ခေရာခ်နီ အကၡရာ

စာေပ / ယင္း စာေပ( ၂ ) မ်ဳိးေပၚထြန္းလာေရ

ရခိုင္ျပည္ကိုေရာက္လာေစာ္စာေပက( ျဗမၼဟီ အကၡရာ)

ထိုးနည္းတူစြာပင္ / ဗမာျပည္ကိုေရာင္လာေရ စာေပ

ေလး( ျဗမၼဟီ အကၡရာ )  သုိ႔ေသာ္လဲ / အခ်ိန္ကြာေရ

ယင္း ( ျဗႏၼဟီအကၡရာ ေစာ္  ဗမာျပည္ကို 

ပ်ဴ  / စာအျဖိဳက္ ဝင္လာေရ 

ရခိုင္ျပည္မာေလ့  ရခိုင္ စာေပ အျဖိဳက္ဝင္လာေရ

မြန္    မာေလး  မြန္ စာ အျဖိဳက္ ဝင္လာေရ  

ယင္းခါ    ဗမာ မွာ  စာမဟိသိ 

ရခိုင္ /  ပ်ဴ  / မြန္  ေဒလူမိ်ဳးတိ မာရာ ဟိေရ  စာေပ

ရခိုင္ မာေတာ  ပထမဆုံး ေက်ာက္စာ ေစာ္ 

ဘီစီ - ၂၃၀- ကစတင္ခေရ  

ေတာင္ေပါက္ႀကီး ေက်ာက္စာ   နန္႔  ဓညဝတီ

ေက်ာက္စာ /ဘုရားပြင့္ ျပီးလို႔  အနွစ္ ( ၂၇၀ )ေလာက္

မာ  ဘုရား ပရိပ္နိဗၺာန္စံ ျပီးလို   အနွစ္ ( ၂၀၀ ) 

ရခိုင္ မာေက်ာက္စာ စေပၚပါေရ 

ေလးျမိဳ႕ ေခတ္ ရခိုင္ေက်ာက္စာသည္ 

ပုဂံ  ေက်ာက္စာ၏   ဖခင္  ျဖိဳက္ေတ/ ယင္းေျကာင့္

ပုဂံ စာေပ အေရးအသား သည္  ရခိုင္စာေပ အေရး

အသား  နန္႔ တူလာေရ  /  ရခိုင္ အကၡရာတိကို

အသုံးျပဳထားေရ  ယင္းအတြက္/ ရယျ    / တိကိုမပီ

ေယျပီခါ  တခါ  ( ၁၇၈၄ )မွာ ရခိုင္အေရးနိမ့္ လားခါ

တခါ တက္ေရာ ေရ

ယင္းေျကာင့္   ေဒနိ ဗမာ စာေစာ္  

ေဒပိုင္  ျဖိဳက္ နီရေရ 

Arakan Thin Shwe    မ်ဳိးသ်ွစ္သူ

မ်ွေဝပီးကပ္ပါ      ရွယ္ပီးကပ္ပါ  အမ်ဳိးတိ

အားလုံးသာလီစြပါ

ူ