(ကမၻာအေၾကာင္း)

ကမ႓ာ့တိုက္​ႀကီးမ်ားအ​ေၾကာင္​းကို ဖတ္နိုင္ဖို႔တစ္ေနရာထဲ စုစည္းေပးလိုက္ပါတယ္​။ ပံုမ်ားကိုေထာက္၍ အေသးစိတ္ဖတ္နိုင္ပါတယ္။ ေအးေဆးေဆးဖတ္ဖို႔နဲ႔ ျပန္ရွာဖို ့အဆင္ေျပေအာင္ Share လုပ္ၿပီး သိမ္းထားနိုင္​ပါတယ္​။ Credit - Original Uploaders YOBBO Knowledge

(ကမၻာအေၾကာင္း) ^^^^^^^^^^^^ (ကမၻာ့တိုက္ႀကီးမ်ား) ၁။ အာရွတိုက္ (အႀကီးဆံုး) ၁၇၂၁၂၀၀၀ စ/မိုင္။ ၂။ အာဖရိကတိုက္ စ/မိုင္ (၁၁) သန္းေက်ာ္။ ၃။ ေျမာက္အေမရိကတိုက္ စ/မိုင္ (၉) သန္းေက်ာ္။ ၄။ ေတာင္အေမရိကတိုက္ စ/မိုင္ (၈) သန္းေက်ာ္။ ၅။ ဥေရာပတိုက္ စ/မိုင္ (၃) သန္း (၈) သိန္းေက်ာ္။ ၆။ ဩစေၾတးလ်တိုက္(အငယ္ဆံုးတိုက္) စ/မိုင္ (၃) သန္း (၁)သိန္းေက်ာ္။ ၇။ အႏၱာတိကတိုက္။ ======================================= (ကမၻာ့သမုဒၵရာႀကီးမ်ား) ၁။ ပစိဖိတ္သမုဒၵရာ(အႀကီးဆံုး)။ ၂။ အတၱလႏၱိတ္သမုဒၵရာ။ ၃။ အိႏၵယသမုဒၵရာ။ ၄။ အာတိတ္သမုဒၵရာ။ ======================================= (ေနစႀကၤာဝဠာအတြင္းရွိၿဂိဳလ္ႀကီးမ်ား) ၁။ ဗဒၶဟူးၿဂိဳလ္ (Mercury)။ ၂။ ေသာၾကာၿဂိဳလ္ (Venus)။ ၃။ ကမၻာၿဂိဳလ္ (Earth)။ ၄။ ၾကာသပေတးၿဂိဳလ္ (Jupiter)။ ၅။ အဂါၤၿဂိဳလ္ (Mars)။ ၆။ စေနၿဂိဳလ္ (Satun)။ ၇။ ယူေရးနတ္ၿဂိဳလ္ (Uranus)။ ၈။ နပ္ပကၽြန္းၿဂိဳလ္ (Neptuns) _____________________________________________ ကမၻာ့အေရွ႕ျခမ္းႏွင့္ အေႏွာက္ျခမ္းကို ပိုင္းျခားထားေသာမ်ဥ္း>(ဂရင္းနစ္မ်ဥ္း) ကမၻာ့ေတာင္ဘက္ျခမ္းႏွင့္ ေျမာက္ဘက္ျခမ္းကို ပိုင္းျခားထားေသာမ်ဥ္း>(အီေကြတာမ်ဥ္း) ကမၻာ့စံေတာ္ခ်ိန္(၂)မ်ိဳးမွာ ၁။ ေဒသစံေတာ္ခ်ိန္။ ၂။ ဂရင္းနစ္စံေတာ္ခ်ိန္။ ကမၻာ့သက္တမ္း>(၄၅၅၀)ႏွစ္သန္းေပါင္း။ ကမၻာ့၏ အေလးခ်ိန္ (တန္ သန္းေပါင္း)>(၆၀၀)။ ကမၻာ့အႀကီးဆံုး ေရတံခြန္ -{ႏိုင္ရာဂါရာ}>(ကေနဒါ)။ ကမၻာ့အက်ယ္ဆံုး ေရတံခြန္ -(ခြန္)>(အင္ဒိုခ်ိဳင္းနား ကၽြန္းစြယ္)။ ကမၻာ့အျမင့္ဆံုး ေရတံခြန္ -(အိန္ဂ်ယ္)>(ဗင္နီဇြဲလား)။ ကမၻာ့အႀကီးဆံုး ေရခဲျမစ္- (ဘီယက္မိုး) >(ကေနဒါ)။ ကမၻာ့အႀကီးဆံုး ကၽြန္းစု-(အင္ဒိုနီးရွားကၽြန္းစု)> {အင္ဒိုနီးရွား}။ (ကမၻာ့လူဦးေရ- သန္း(၇၀၀၀)ေက်ာ္) ကမၻာ့ေပၚရွိ ႏိုင္ငံေပါင္း-(၁၉၇) ႏိုင္ငံ။ ကမၻာ့ ကုန္ ေျမ အက်ယ္အဝန္း-စတုရန္းမိုင္ေပါင္း> (၅၇၅၀၆၀၀၀)။ ကမၻာ့ ေရျပင္ အက်ယ္အဝန္း-စတုရန္းမိုင္ေပါင္း> (၁၃၉၄၃၄၀၀၀)။ ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ Credit:NMT-(RTD) ,ေနမင္းထြန္း(ရေသ့ေတာင္) YOBBO Knowledge

အာရွတိုက္ __________________

အာရွတိုက္သည္ ကမ ၻာေပၚရွိတိုက္ၾကီး ( ၇ )တိုက္ထဲတြင္အၾကီးဆံုးတိုက္ၿဖစ္သည္ ။ ခန္ ့မွန္းေၿခဧရိယာစတုရန္းမိုင္ ၁၇.၁၄ သန္း ခန္ ့ က်ယ္၀န္းၿပီး ကမ ၻာ့ကုန္းေၿမအာလံုး၏ ၃၀% ခန္ ့ တည္ရွိသည္ ။ အေနာက္ဖက္တြင္ဥေရာပတိုက္ႏွင့္ဆက္စပ္ေနၿပီး အၾကမ္းအားၿဖင့္ Ural ေတာင္တန္း ႏွင့္ပိုင္းၿခား ထားသည္ ။ အေရွ ့ဖက္တြင္ ဘာရိမ္းေရလက္ၾကားသည္ အာရွတိုက္ ႏွင့္ ေၿမာက္အေမရိကတိုက္အား ပိုင္းၿခားထားေသာ္လဲ အနီးဆံုးအပိုင္းမွာ ၅၁ မိုင္သာ ကြာေ၀းၿပီးထိလုနီးတည္ရွိသည္ ။ ေၿမာက္ဖက္ေဒသတြင္ရုရွားနိင္ငံ၏ ဆိုက္ေဘးရီးယား သစ္ေတာၾကီးတည္ရွိသည္ ။ ေတာင္ဖက္ မေလးရွား ႏွင့္ အင္ဒိုးနီးရွားကၽြန္ဆြယ္ ေဒသမ်ားတြင္ အပူပိုင္းအၿမဲစိမ္းသစ္ေတာမ်ား ဖံုးလႊမ္း ေနဆဲၿဖစ္သည္ ။ ကမ ၻာ့ဒုတိယ အၾကီးဆံုး Gobi ကႏ ၱာရသည္ တရုတ္နိင္ငံတြင္တည္ရွိသည္ ။ ကမ ၻာ့အရွည္ဆံုးၿမစ္ၾကီး ၁၀ - ၿမစ္ ထဲတြင္ ၇ - ၿမစ္ မွာ အာရွတိုက္တြင္တည္ရွိသည္ ။ ကမ ၻာ့အၿမင့္ဆံုး ဧ၀ရက္ ေတာင္သည္ နီေပါနိင္ငံတြင္တည္ရွိသည္ ။ ကမ ၻာ့ေၿမမ်က္ႏွာၿပင္အနိမ့္ဆံုး Dead Sea သည္ အေရွ ့အလယ္ပိုင္းေဒသတြင္တည္ရွိသည္ ။ ကမ ၻာေပါ ္ကအနက္ဆံုးေရခ်ိဳေရကန္ Lake Baikal သည္ ရုရွားနိင္ငံေတာင္ပိုင္းတြင္ရွိၿပီးတခ်ိဳ ့ေနရာမ်ားသည္ အနက္ဆံုး ( ၅၃ရ၁ - ေပ ) ထိရွိသည္ ။ အာရွတိုက္တြင္အလြန္ပူၿပင္းေၿခာက္ေသြ ့သည့္ ေဒသမ်ားရွိသကဲ့သို ့အလြန္ေအးသည့္ေဒသမ်ားႏွင့္ အၿမဲစြတ္စိုေနသည့္ေဒသမ်ားလဲမ်ားစြာရွိသည္ ။ ( ယဥ္ေက်းမွဳစတင္ရာေဒသ) ================ ေရွးေဟာင္း သမိုင္းပညာရွင္မ်ား၏ မွတ္တမ္းမ်ားအရ အစၥေရး ႏွင့္ေဂ်ာ္ဒန္ နိင္ငံေဒသ အနီး အေနာက္ဖက္ကမ္း အနီးရွိ Jericho ၿမိဳ ့သည္ ေရွးႏွစ္ေပါင္း ၈၀၀၀ - အခ်ိန္မွ စတင္တည္ရွိခဲ့သည့္ ကမ ၻာ့ေရွးအက်ဆံုးၿမိဳ ့ၿဖစ္သည္ ။ လြန္ခဲ့သည့္ ႏွစ္ ၁၀၀၀၀ - အခ်ိန္က အေရွ ့အလယ္ပိုင္းေဒသ တြင္ရွိခဲ့သည့္ “ မက္ဆိုပိုေတးမီးယား” ေဒသသည္ ကမ ၻာ့ေရွးအက်ဆံုးယဥ္ေက်းမွဳ စတင္ခဲ့ရာ ေဒသၿဖစ္သည္ ။ ထို ့အတူ တရုတ္ ႏွင့္ အိႏိၵယ လူမ်ိဳးမ်ားသည္လဲ ေရွးအက်ဆံုး ယဥ္ေက်းမွဳစတင္ခဲ့သည့္ လူမ်ိဳးမ်ားၿဖစ္သည္ ။ . . ........................... ( ဘာသာေရးစတင္ရာေဒသ) =============== ယေန ့ကမ ၻာေပါ ္မွ အၾကီးဆံုးဘာသာၾကီး ၅ - ခု သည္ အာရွတိုက္မွစတင္ခဲ့သည္ ။ အေရွ ့အလယ္ပိုင္းေဒသမွ ဂ်ဴးဘာသာ ၊ ခရစ္ယန္ ႏွင့္ အစၥလမ္ဘာသာကိုစတင္ခဲ့ၿပီး အိႏိၵယေဒသမွ ဟိႏၵဴ ဘာသာ ႏွင့္ ဗုဒြဘာသာကိုစတင္ခဲ့သည္ ။ ထိုဘာသာေရးမ်ားေၾကာင့္ပင္လွ်င္ အာရွတိုက္ရွိလူ ့အဖြဲ ့အစည္းမ်ားထဲတြင္ တခါတရံ ပဋိပကၡၿပသနာမ်ားၿဖစ္ပြားေနဆဲၿဖစ္သည္။ ( လူဦးေရ) .....,....................... အာရွတိုက္တြင္လူဦးေရ ၄ - ဘီလီယံေက်ာ္ ေနထိုင္ၾကၿပီး လူဦးေရတိုးပြားနွံန္း ကလဲ မ်ားၿပားလွ်က္ ရွိသည္ ။ ကမ ၻာေပါ ္ရွိလူဦးေရ ၅ -ဦးလွ်င္ ၃ - ဦးမွာ အာရွတိုက္ရွိနိင္ငံ ၄၈ - နိင္ငံတြင္ေနထိုင္ၾကသည္ ။ တရုတ္ ႏွင့္ အိႏိၵယနိင္ငံသည္ ကမ ၻာေပါ ္တြင္ လူဦးေရ အမ်ားဆံုး ႏွင့္ ဒုတိယ အမ်ားဆံုး နိင္ငံမ်ားၿဖစ္ၾကသည္ ။ အာရွတိုက္တလႊားရွိလူမ်ားေၿပာဆို သံုးစြဲေနၾကသည့္ ဘာသာစကားေပါင္း ၁၀၀၀ ေက်ာ္ရွိ ေနဆဲၿဖစ္သည္ ။ အာရွတိုက္ရွိလူအမ်ားစုသည္ လွ်ပ္စစ္မီး ႏွင့္ ေရးေကာင္းေရသန္ ့မရွိ ဘဲ အလြန္ဆင္းရဲသည့္ အေၿခအေနတြင္ ေနထိုင္ေနရဆဲၿဖစ္သည္ ။ သို ့ေသာ္အာရွတိုက္တြင္ အလြန္ခ်မ္းသာသည့္ လူမ်ားလဲ မ်ားစြာရွိသည္ ။ ကိုးရီးယား ၊ ဂ်ပန္ နိင္ငံမ်ားသည္ အာရွတိုက္မွ ခ်မ္းသာသည့္ ကမ ၻာထိပ္တန္းစက္မွဳ နိင္ငံမ်ား ၿဖစ္သည္ ။ ထို ့ေၾကာင့္ ဆင္းရဲမွဳ ၊ ခ်မ္းသာမွဳ ၊ ေရွးက်မွဳ ၊ ေခတ္မွီမွဳ ၊ မတူကြဲၿပားတဲ့ယဥ္ေက်းမွဳမ်ား ႏွင့္ ေရာယွက္ ေနသည့္ အာရွတိုက္သည္ ကမ ၻာ့တိုက္ၾကီး မ်ားထဲတြင္ အထူးၿခားဆံုးတိုက္ၿဖစ္သည္ ။ Credit: ( အကယ္ဒမီ) YOBBO Knowledge


 ဥေရာပတိုက္ _____________________

 ဥေရာပတိုက္သည္ ကမ ၻာ့တိုက္ၾကီး ၇ - တိုက္ ထဲတြင္ ဩစေၾတးလ်တိုက္ၿပီးလွ်င္ဒုတိယ အငယ္ဆံုး တိုက္ၿဖစ္သည္ ။ ဥေရာပတိုက္တြင္ကၽြန္းၾကီးမ်ားစြာရွိကာ ၿဗိတိသွ်ကၽြန္း ၊ အိုင္ယာလန္ကၽြန္း ၊ အိုက္စလန္ကၽြန္း ႏွင့္ ေၿမထဲပင္လယ္ေဒသရွိ Sardinia, Corsica, Sicily, Crete ကၽြန္းမ်ားပါ၀င္သည္ ။ ဥေရာပတိုက္တြင္ကၽြန္းဆြယ္ေဒသမ်ားစြာရွိသည္ ။ ဂရိ ၊ အီတလီနိင္ငံမ်ားသည္ကၽြန္းဆြယ္နိင္ငံမ်ားၿဖစ္သည္ ။ စပိန္ ႏွင့္ ေပါ ္တူဂီ ႏွစ္နိင္ငံတည္ရွိသည့္ကၽြန္းဆြယ္ကို Iberia ကၽြန္းဆြယ္ဟုေခါ ္သည္ ။ ေၿမာက္ဖက္ရွိဒိန္းမတ္နိင္ငံသည္ Jutland ကၽြန္းဆြယ္ကို၄င္း ၊ ဆြီဒင္ ႏွင့္ ေနာ္ေ၀ နိင္ငံသည္ Scandinavian ကၽြန္းဆြယ္ေဒသကို၄င္း ပိုင္ဆိုင္ၾကသည္ ။ ဥေရာပတိုက္ႏွင့္အာရွတိုက္ကို Ural ေတာင္တန္းမွ ပိုင္းၿခားထားသည္ ။ Ural ေတာင္တန္းသည္ ရုရွနိင္ငံကိုၿဖတ္ေက်ာ္သြားၿပီး ရုရွား၏ အေရွ ့ဖက္အပိုင္းသည္ အာရွ ၊ အေနာက္ဖက္ အပိုင္းမွာ ဥေရာပေဒသၿဖစ္သည္ ။ ဥေရာပတိုက္၏ေက်ာ္ၾကားသည့္ Alps ေတာင္တန္းသည္ ေဆြဇလန္ ၊ ၿပင္သစ္ ၊ အီတလီ ၊ Austria နိင္ငံမ်ားကို ၿဖတ္ေက်ာ္သြားၿပီး ထိုေတာင္တန္း၏ Matterhorn ေတာင္ထိပ္သည္ကမ ၻာ ေက်ာ္ ေတာင္ထိပ္ တခု ၿဖစ္သည္ ။ ဥေရာပ အေနာက္ေၿမာက္ေဒသတြင္ ေတာင္တန္းမ်ား ၊ ေတာင္ကုန္းမ်ား စြာတည္ရွိသည္ ။ ေနာ္ေ၀ကမ္းေၿခေဒသတြင္ ေရခဲေတာင္မ်ားစြာရွိကာ ၊ glaciers မ်ားစြာလဲဖံုးလႊမ္းေနဆဲၿဖစ္သည္ ။ ဥေရာပတိုက္သည္ အေမရိကန္ၿပည္ေထာင္စု အရြယ္အစားမွ်သာရွိေသာ္လဲ လူဦးေရသန္း ၈၀၀ - ခန္ ့ ေနထိုင္ၾကသည္ ။ ဥေရာပတိုက္တြင္နိင္ငံေပါင္း ၄၀ - ေက်ာ္ပါ၀င္ၿပီး ဘာသာစကားေပါင္း ၆၀ - ေက်ာ္ကိုေၿပာဆို ၾကသည္ ။ ဥေရာပတိုက္တြင္ၾကီးက်ယ္ခန္းနားသည့္ၿမိဳ ့ၾကီး ဒါဇင္ေပါင္းမ်ားစြာရွိသည္ ။ လန္ဒန္ၿမိဳ ့ ၊ ပဲရစ္ၿမိဳ ့မ်ားသည္ေရွးေခတ္အခ်ိန္မွ စတင္တည္ရွိခဲ့သည့္ၿမိဳ ့မ်ားၿဖစ္သည္ ။ ဂရိမွေအသင္ၿမိဳ ့ ၊ ဂ်ာမဏီမွ ဘာလင္ၿမိဳ ့၊ ဟန္ေဂရီမွ ဘူဒါဘတ္ၿမိဳ ့၊ စပိန္မွ မက္ဒရစ္ၿမိဳ ့၊ ရုရွားမွေမာ္စကိုၿမိဳ ့ ၊ ခ်က္နိင္ငံမွ Prague ၿမိဳ ့ ၊ အီတလီမွ Rome ၿမိဳ ့ ႏွင့္ ၾသစၾတီးယားမွ ဗီယင္နာၿမိဳ ့ မ်ားသည္ ဥေရာပတိုက္မွထင္ရွားေက်ာ္ၾကားသည့္ၿမိဳ ့မ်ားၿဖစ္ၾကသည္ ။ . . . ခန္းနားတဲ့ယဥ္ေက်းမွဳ *************** ဥေ၇ာပတိုက္၏ယဥ္ေက်းမွဳသည္ေၿမထဲပင္လယ္ ေဒသမွစတင္ခဲ့သည္ ။ လြန္ခဲ့သည့္ ႏွစ္ ၂၅၀၀ - ေက်ာ္အခ်ိန္မွစ၍ ဂရိကၽြန္းဆြယ္ေဒသမ်ားေပါ ္တြင္ ေရွးေခတ္ဂရိ ယဥ္ေက်းမွဳစတင္ခဲ့သည္ ။ ေနာက္ပိုင္းတြင္သူတို ့၏ ၾသဇာအာဏာမ်ားသည္ ေရာမအင္ပါယာ အၿဖစ္ေၿပာင္းလဲလာခဲ့သည္ ။ ေရာမအင္ပါယာသည္ ယေန ့အီတလီနိင္ငံေရာမၿမိဳ ့တြင္ အေၿခစိုက္ၿပီး ေၿမာက္ဖက္ၿဗိတိသွ်ေဒသမွသည္ ယေန ့အီရတ္နိင္ငံအထိက်ယ္ၿပန္ ့ခဲ့သည္ ။ ဂရိ ႏွင့္ ေရာမေခတ္သည္ေခတ္သစ္ဥေရာပအတြက္ အေၿခခံအုပ္ၿမစ္ၿဖစ္သည္ ။ ဂရိမ်ားသည္သခ်ၤာပညာ ၊ အေတြးအေခါ ္ ႏွင့္ ဒီမိုကေရစီကိုစတင္ခဲ့ၾကသည္ ။ ေရာမန္မ်ား၏ ဥပေဒ ၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး နယ္ပါယ္တြင္ ထူးခၽြန္ၾကၿပီး ၾကီးက်ယ္ခန္းနားသည့္ လမ္းတံတားမ်ား ၊ တူးေၿမာင္းမ်ား ၊ ရဲတိုက္ၾကီးမ်ား ၊ နန္းေတာ္ၾကီးမ်ားကို တည္ေဆာက္ခဲ့ၾကသည္ ။ ေရာ္မန္မ်ား၏ လက္ရာမ်ားကိုယေန ့အခ်ိန္အထိ ဥေရာပေဒသ အႏွံ ့တြင္ၿမင္ေတြ ့နိင္ဆဲၿဖစ္သည္ ။ (ခရစ္ယန္ဘာသာထြန္းကားလာၿခင္း) ************************** ခရစ္ယန္ဘာသာသည္ အေရွ ့အလယ္ပိုင္းေဒသမွ စတင္ခဲ့ၿပီး ေရာမေခတ္တြင္ဥေရာပသို ့ၿပန္ ့ႏွံ ့ သြားခဲ့သည္ ။ ရာစုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာၾကာ ဥေရာပ အေနာက္ဖက္မွ လူမ်ားသည္ ရိုမန္ကက္သလစ္ ဘာသာ၀င္ မ်ား ၿဖစ္ၾကသည္ ။ အေရွ ့ဥေရာပေဒသမွသူမ်ားသည္ Orthodox ခရစ္ယန္ကို ကိုးကြယ္ၾကၿပီး သူတို ့၏အဓိက ဘုရားေက်ာင္းသည္ Constantinople ( ယေန ့တူရကီနိင္ငံ အစၥတန္ဘူၿမိဳ ့အနီး ) ေဒသတြင္ရွိခဲ့သည္ ။ ေနာက္ပိုင္းတြင္ရိုမန္ကက္သလစ္ဘာသာမွ ပရိုတက္စတစ္ ဘာသာခြဲထြက္ၿပီး ထိုေဒသရွိ လူဦးေရတ၀က္ခန္ ့မွာ ပရိုတက္စတစ္ဘာသာ၀င္မ်ား ၿဖစ္လာခဲ့ၾကသည္ ။ ဥေရာပေဒသတြင္တၿခား ဂ်ဴးဘာသာ ၊ အစၥလမ္ ႏွင့္ ဗုဒြ ဘာသာကိုးကြယ္သူမ်ားလဲ အနည္းငယ္ရွိၾကသည္ ။ . (ဥေရာပေဒသ ၿဖတ္သန္းခဲ့သည့္သမိုင္း) *************************** ေအဒီ ၄၇၆ - ခန္ ့အခ်ိန္တြင္ေရာမအင္ပါယာၿပိဳလ္ကြဲ လာၿပီးေနာက္ဥေရာပေဒသ သည္အလယ္ေခတ္သို ့ေရာက္ရွိလာခဲ့သည္ ။ ေရာမအင္ပါယာၿပိဳလ္ကြဲမွဳ ႏွင့္အတူ ဘုရင့္နိင္ငံငယ္ မ်ားစြာေပါ ္လာခဲ့ၿပီး ၊ ထိုနိင္ငံငယ္မ်ားသည္လဲ ေရာ္မန္ ဥပေဒအတိုင္းအုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ၾကသည္ ။ ဘုရင့္နိင္ငံငယ္မ်ားအၾကား ကုန္သြယ္မွဳအခြင့္အေရး ပိုမိုရရွိေအာင္ၾကိဳးစားရင္း စစ္ပြဲဆက္မ်ားစြာၿဖစ္ပြားကာ အနိင္ရဘုရင္မ်ားသည္ၾသဇာပါ၀ါၾကီးမားလာခဲ့သည္ ။ ၾကီးမားသည့္စစ္တပ္မ်ား ၊ ေရတပ္မ်ားထူေထာင္ နိင္ၿပီးေနာက္ ေအဒီ ၁၄၀၀ - ခန္ ့အခ်ိန္တြင္ ဥေရာပေဒသ၌ စပိန္ ႏွင့္ေပါ ္တူဂီတို ့သည္ အင္အားအၾကီးဆံုးၿဖစ္လာခဲ့သည္ ။ စပိန္ ႏွင့္ေပါ ္တူဂီတို ့သည္ကမ ၻာတလႊားရြက္လႊင့္ သြားလာၿပီး အာရွ ၊ အာဖရိက ႏွင့္ အေမရိက ေဒသမ်ားတြင္ ပထမဆံုးအင္ပါယာထူေထာင္ခဲ့ၾကသည္ ။ ေနာက္ပိုင္းတြင္ ၿဗိတိန္ ၊ ၿပင္သစ္ ၊ ဒါတ္ခ်္ တို ့မွလဲ ကမ ၻာတလႊား အင္ပါယာကို အၿပိဳင္အဆိုင္ ထူေထာင္လာခဲ့ၾကသည္ ။ ဥေရာပတိုက္သားမ်ား၏နယ္ေၿမခ်ဲ ့ထြင္မွဳ ႏွင့္အတူ ရိုမန္ကက္သလစ္ ခရစ္ယန္ဘာသာသည္လဲ ကမ ၻာတလႊားသို ့ၿပန္ ့ႏွံ ့သြားခဲ့သည္ ။ ဥေရာပတိုက္သားမ်ားသည္ခ်မ္းသာၾကြယ္၀လာမွဳ ႏွင့္အတူၾကီးက်ယ္ခန္းနားသည့္အနဳပညာမ်ား ၊ ပိသုကာပညာမ်ား ၊ သိပြံပညာမ်ားကိုတည္ထြင္ လာနိင္ခဲ့သည္ ။ ေအဒီ ၁၇၀၀ - ၁၈၀၀ အခ်ိန္မ်ားတြင္စက္မ်ားကို အသံုးၿပဳကာ ကုန္ပစၥည္းမ်ားကို ပိုမိုထုတ္လုပ္လာနိင္သည့္ စက္ရံုမ်ားကိုတည္ေထာင္လာနိင္ခဲ့သည္ ။ ၄င္းကိုစက္မွဳေတာ္လွန္ေရးဟုေခါ ္ၿပီး ဥေရာပေဒသ သည္ ပို၍ခ်မ္းသာကာ ပို၍ ၾသဇာၾကီးမားလာခဲ့သည္ ။ ၁၉၁၄ - ခုႏွစ္တြင္ ဥေ၇ာပနိင္ငံမ်ားသည္ ကိုလိုနီနယ္ေၿမအၿငင္းပြားမွဳ ႏွင့္အတူ ပထမ ကမ ၻာစစ္ၿဖစ္ပြားလာခဲ့သည္ ။ ၁၉၁၇ - ခုႏွစ္တြင္ ဥေရာပ မွ ရုရွားနိင္ငံတြင္ ကြန္ၿမဴနစ္စနစ္ၾကီးစိုးလာၿပီး ဆိုဗီယက္ယူနီယံ အမည္ရွိ ရုရွား အင္ပါယာၾကီးထြန္းကားလာခဲ့သည္ ။ ၁၉၃၆ - ခုႏွစ္တြင္ အင္အားၾကီးထြားလာသည့္ ဂ်ာမန္ နာဇီမ်ားသည္ စစ္ပြဲမ်ားဖန္တီးရာမွ ဒုတိယ ကမ ၻာစစ္ၿဖစ္ပြားလာၿပန္သည္ ။ ဒုတိယကမ ၻာစစ္တြင္ဂ်ာမန္မ်ားစစ္ရွံဳးမွဳ ႏွင့္အတူ ဆိုဗီယက္ယူနီယံ၏ၾသဇာသည္ ဥေရာပတြင္ ၾကီးမားလာခဲ့ကာ အေရွ ့ဥေရာပေဒသရွိနိင္ငံ အမ်ားအၿပားသည္ ဆိုဗီယက္အုပ္စု၀င္ ကြန္ၿမဴနစ္နိင္ငံၿဖစ္လာခဲ့သည္။ ၁၉၈၀ - ခုႏွစ္တြင္ ဆိုဗီယက္ၿပည္ေထာင္စု ၿပိဳလ္ကြဲမွဳ ႏွင့္အတူ ဥေရာပအေရွ ့ဖက္ေဒသမွ နိင္ငံအမ်ားအၿပားသည္ လြတ္လပ္သည့္ နိင္ငံၿဖစ္လာခဲ့သည္ ။ (ယေန ့ဥေရာပ) *********** ဆိုဗီယက္ၿပည္ေထာင္စုၿပိဳလ္ကြဲမွဳ ႏွင့္အတူ ကြန္ၿမဴနစ္စနစ္က်င့္သံုးခဲ့သည့္ အေရွ ့ဥေရာပ နိင္ငံ အမ်ားအၿပား သည္လဲဒီမိုကေရစီနိင္ငံၿဖစ္လာခဲ့သည္ ။ ၂၀ -ရာစုအခ်ိန္တြင္ဥေရာပနိင္ငံၾကီးမ်ားသည္ ကမ ၻာတလႊားရွိ သူတို ့၏ကိုလိုနီနယ္ေၿမမ်ားကို စြန္ ့ လႊတ္ခဲ့ရသည္ ။ သို ့ေသာ္ ဥေရာပေဒသ သည္ ေရွးယခင္ အခ်ိန္ကကဲ့သို ့ပင္ အနဳပညာနယ္ပါယ္ ၊ သိပြံပညာရပ္ဆိုင္ရာနယ္ပါယ္ ႏွင့္ စက္မွဳ ပညာရပ္နယ္မ်ားတြင္လဲ ကမ ၻာ့ေရွ ့ေဆာင္ေဒသ အၿဖစ္ရပ္ ရပ္တည္ကာ ခ်မ္းသာၾကြယ္၀သည့္ ေဒသအၿဖစ္ ရွိေနဆဲၿဖစ္သည္ ။ Credit: အကယ္ဒမီ YOBBO Knowledge ေၿမာက္အေမရိကတိုက္ ______________________



ေၿမာက္အေမရိကတိုက္ ______________________

 ေၿမာက္အေမရိက တိုက္သည္ ကမ ၻာ့တိုက္ၾကီး ၇- တိုက္ထဲတြင္ အာရွ ၊ အာဖရိက တိုက္ၿပီးလွ်င္ တတိယအၾကီးဆံုး တိုက္ၿဖစ္သည္ ။ ကေနဒါ ၊ အေမ၇ိက ႏွင့္မကၠဆီကိုနိင္ငံမ်ားသည္ ေၿမာက္အေမရိကတိုက္တြင္ ပိုင္းၿခားတည္ရွိသည္ ။ ကမ ၻာ့အၾကီးဆံုးကၽြန္း Greenland ၊ အေမရိက တိုက္ အလယ္ပိုင္း ႏွင့္ ကာေရဗီယံေဒသမွတခ်ိဳ ့ ကၽြန္းမ်ား ကိုလဲ ေၿမာက္အေမရိက တိုက္၏ အစိတ္အပိုင္းဟု သတ္မွတ္ေလ့ရွိၾကသည္ ။ America အမည္သည္အီတလီလူမ်ိဳးေရေၾကာင္း ခရီးသြား Amerigo Vespucci ၏ အမည္မွဆင္းသက္လာခဲ့ၿခင္း ၿဖစ္သည္ ။ သူသည္ ေအဒီ ၁၄၉၀ - ခုႏွစ္အခ်ိန္က ေတာင္အေမရိက တိုက္သို ့စတင္ေရာက္ရွိခဲ့ၿပီး ေၿမာက္အေမရိက ေဒသ သို ့လဲ ေရာက္ရွိခဲ့သူၿဖစ္သည္ ။ ေနာက္ပိုင္းေၿမပံုေရးဆြဲသူမ်ားသည္ ပထမဆံုးေတာင္အေမရိကတိုက္ကို ေရးဆြဲၿပီးေနာက္ Vespucci ကိုဂုဏ္ၿပဳသည့္ အေနၿဖင့္ South America ဟု အမည္ေပးခဲ့ၾကသည္ ။ မေရွးမေႏွာင္းမွာပင္ ေၿမာက္ဖက္ေဒသသည္လဲ North America ၿဖစ္လာခဲ့သည္ ။ (ရာသီဥတု) ------------------------ ေၿမာက္အေမရိကေဒသတြင္ရာသီဥတုပံုစံ မ်ိဳးစံုကိုေတြ ့ရွိနိင္သည္ ။ ေၿမာက္ဖက္အက်ဆံုးေဒသမ်ားတြင္ေရခဲခ်ပ္မ်ား ဖံုးလႊမ္းေနသည္ ။ ေၿမာက္အေမရိကတိုက္အလယ္ပိုင္း ႏွင့္ ကာေရဗီယံေဒသသည္ အပူပိုင္း သမမွ ်တသည့္ ရာသီဥတုရွိသည္ ။ အေနာက္ေၿမာက္ဖက္ေဒသသည္မိုးမ်ားစြာ ရြာသြန္းသည့္ေဒသၿဖစ္သည္ ။ အေမရိကန္ အေနာက္ဖက္ ႏွင့္ မကၠဆီကို ၿမာက္ဖက္ေဒသမ်ားတြင္ေၿခာက္ေသြ ့သည့္ ကုန္းေၿမႏွင့္ ကႏ ၱာရမ်ားမွ ဧရိယာမ်ားစြာ ဖံုးလႊမ္းလွ်က္ရွိသည္ ။ (အေရွ ့ဖက္ေဒသ) ---------------------- ေၿမာက္အေမရိကတိုက္ အေရွ ့ဖက္ကမ္းေၿခ ေဒသ သည္ရွည္လွ်ားသည့္ေၿမၿပန္ ့ လြင္ၿပင္ ေဒသၿဖစ္သည္ ။ Appalachians အမည္ရ ေတာင္တန္းသည္ ထိုေၿမၿပန္ ့လြင္ၿပင္ေဒသတြင္ အေမရိကန္ နိင္ငံ Alabama ေဒသမွသည္ ကေနဒါနိင္ငံ Québec ေဒသ အထိ သြယ္တန္းလွ်က္ရွိသည္ ။ အေရွ ့ေၿမာက္ဖက္ ကေနဒါ ႏွင့္ အေမရိကေဒသတြင္ သစ္ေတာထူထပ္သည့္ ေတာေတာင္မ်ားစြာရွိကာ ၿမစ္မ်ားစြာလဲၿဖတ္သန္းစီးဆင္းလွ်က္ရွိသည္ ။ (အေနာက္ဖက္ေဒသ) -------------------- ေရာ့ကီးေတာင္တန္းသည္ေၿမာက္အေမရိက တိုက္ အေနာက္ဖက္တြင္ မကၠဆီကိုေဒသမွ သည္ အလာစကာေဒသအထိသြယ္တန္းလွ်က္ရွိသည္ ။ အေနာက္ဖက္ကမ္းရိုးတမ္းေဒသတြင္ ေတာင္တန္းမ်ားစြာရွိၿပီး ဤေဒသ၏ ထင္ရွားသည့္ ဆားငံေရကန္မွာ Great Salt Lake ၿဖစ္သည္ ။ ဤေဒသရွိၿမစ္မ်ားစြာသည္ပစၥဖိတ္သုမုဒၵရာထဲသို ့ စီး၀င္သည္ ။ (အလယ္ပိုင္းေဒသ) ------------------------ အေနာက္ဖက္ေရာ့ကီးေတာင္တန္း ႏွင့္ အေရွ ့ဖက္ Appalachians ေတာင္တန္းၾကား ေဒသသည္ေၿမၿပန္ ့လြင္ၿပင္ၿဖစ္ၿပီး Great Plains ဟုေခါ ္ဆိုၾကသည္ ။ ထိုေနရာအမ်ားစုသည္သစ္ပင္ၾကီးမ်ားကင္းမဲ့သည့္ ၿမက္ခင္းလြင္ၿပင္ၿဖစ္သည္ ။ ယေန ့အခ်ိန္တြင္ထိုေနရာသည္ ဂ်ံဳစပါးစိုက္ပ်ိဳးရာ အဓိကေဒသၿဖစ္သည္ ။ (ေၿမာက္ပိုင္းေဒသ) ----------------------- ေၿမာက္အေမရိကတိုက္ေၿမာက္ဖက္ ႏွင့္ အေရွ ့ေၿမာက္ေဒသကို Canadian Shield ဟု ေခါ ္သည္ ။ ကေနဒါ နိင္ငံ၏ဧရိယာအမ်ားစုသည္ Canadian Shield ေဒသၿဖစ္သည္ ။ ၾကီးမားသည့္ေက်ာက္တံုးခ်ပ္မ်ား ၊ ေရခဲလြင္ၿပင္ ေဒသၿဖစ္ကာ ရာသီဥတုဆိုး၀ါးၿပီး စိုက္ပ်ိဳးေရးႏွင့္ လမ္းပန္းဆက္သြယ္ေရးခက္ခဲရာေဒသၿဖစ္သၿဖင့္ လူေနထိုင္မွဳနဲပါးသည္ ။ (ေရအရင္းအၿမစ္) --------------------- ေၿမာက္အေမရိက ေဒသသည္ ေရ အရင္းအၿမစ္ အမ်ားအၿပားရွိရာေဒသၿဖစ္သည္ ။ ၿမစ္ၾကီးမ်ားစြာရွိၿပီး Missouri ၿမစ္မွာ ေၿမာက္အေမရိက တိုက္၏အရွည္ဆံုးၿမစ္ၿဖစ္သည္ ။ မစၥစပီၿမစ္မွာ အေရးပါဆံုးၿမစ္ၿဖစ္ၿပီး အၿခားထင္ရွားသည့္ၿမစ္မ်ားမွာ Colorado, Columbia, Yukon, Mackenzie, Fraser, ႏွင့္ St. Lawrence ၿမစ္မ်ား ၿဖစ္ၾကသည္ ။ ေၿမာက္အေမရိကတိုက္ အလယ္ပိုင္း အေပါ ္ဖက္တြင္ ေရခ်ိဳ ေရကန္ၾကီး ၅ -ကန္ေပါင္းစပ္တည္ရွိၿပီး ၄င္းကို Great Lakes ဟုေခါ ္သည္ ။ ေၿမာက္အေမရိကေဒသတြင္ပင္လယ္ေကြ ့ ၃ - ခုတည္ရွိသည္ ။ ယင္းတို ့မွာ ေတာင္ဖက္ရွိ မကၠဆီကိုပင္လယ္ေကြ ့ ၊ အေနာက္ေၿမာက္ဖက္ရွိ အလစကာပင္လယ္ ေကြ ့ ၊ ေၿမာက္ဖက္ေဒသရွိ Hudson ပင္လယ္ေကြ ့တို ့ ၿဖစ္သည္။ ( ေၿပာင္းေရြ ့ေနထိုင္သူမ်ား၏ေဒသ) -------------------------------- ဤေဒသတြင္လြန္ခဲ့သည့္ ႏွစ္ေထာင္ခ်ီမွ စတင္ေနထိုင္ခဲၾကသည့္ ေဒသခံ အေမရိကန္ လူမ်ိဳးမ်ားကို Native Americans မ်ားဟုေခါ ္သည္ ။ ၁၄၉၂ - ခုႏွစ္ေနာက္ပိုင္းဥေရာပတိုက္သားမ်ား စတင္ေရာက္ရွိခ်ိန္မွစ၍ ေဒသခံလူမ်ိဳးမ်ား နယ္ေၿမ တၿဖည္းၿဖည္းဆံုးရွံဳးခဲ့ရသည္ ။ သို ့ေသာ္တခ်ိဳ ့ေဒသတြင္ေဒသခံလူမ်ိဳးမ်ား၏ ယဥ္ေက်းမွဳတည္ရွိေနဆဲၿဖစ္သည္ ။ ေၿမာက္ပိုင္း ေရခဲေဒသမွ အက္စကီမို ေခါ ္ Inuit လူမ်ိဳးမ်ား ၊ မကၠဆီကိုေတာင္ဖက္ေဒသမွ မာယာလူမ်ိဳးမ်ားသည္ ယေန ့အခ်ိန္ထိ သူတို ့၏ ေဒသတြင္ ေနထိုင္ေနၾကဆဲၿဖစ္သည္ ။ ယေန ့အခ်ိန္တြင္ေၿမာက္အေမရိကတိုက္၌ လူသန္း ၅၈၀ - ခန္ ့ေနထိုင္ေနၾကၿပီး အမ်ားစုမွာ ကမ ၻာ့ေနရာစံုမွၿဖစ္သည္။ မကၠဆီကိုၿမိဳ ့ ၊ နယူးေယာက္ၿမိဳ ့ႏွင့္ ေလာ့စ္အင္ဂ်လီၿမိဳ ့မ်ားသည္ကမ ၻာ့လူဦးေရ အထူထပ္ဆံုးၿမိဳ ့ မ်ားထဲတြင္ပါ၀င္သည္ ။ ေၿမာက္အေမရိကေဒသဖြံ ့ၿဖိဳးတိုးတက္လာသည္ႏွင့္ အမွ် ကမ ၻာတလႊားမွ လူမ်ားအေၿခခ်ရန္ေရာက္ရွိ လာခဲ့ၾကသည္ ။ ကေနဒါ ေဒသတြင္ ၿဗိတိသွ် ႏွင့္ၿပင္သစ္လူမ်ိဳး အမ်ားဆံုးအေၿခခ်ရန္ေရာက္ရွိခဲ့ၿပီး ၊ အေမရိကေဒသတြင္ ၿဗိတိသွ် အႏြယ္သည္လူဦးေရ၏ ၃ ပံု ၁ ပံု ရွိသည္ဟုဆိုသည္ ။ ထို ့အတူမကၠဆီကိုေဒသမွလူမ်ားသည္ေဒသခံ လူမ်ိဳးမ်ား ႏွင့္ ဥေရာပတိုက္သားစပိန္လူမ်ိဳးမ်ား မွ ဆင္းသက္လာသူအမ်ားစုၿဖစ္ၾကသည္ ။ Credit:အကယ္ဒမီ YOBBO Knowledge



 ေတာင္အေမရိကတိုက္ ________________________

 ကမ ၻာ့တိုက္ၾကီး ရ- တိုက္ထဲတြင္ အာရွ ၊ အာဖရိက ႏွင့္ ေၿမာက္အေမရိကၿပီးလွ်င္ စတုထၳ အၾကီးဆံုးတိုက္ၿဖစ္သည္ ။ ဧရိယာစတုရန္းမိုင္ ၆၈၈၀ရ၀၀ က်ယ္၀န္းၿပီး လူဦးေ၇ထူထပ္သည့္ၿမိဳ ့မ်ားစြာ ၊ ေခတ္သစ္အေဆာက္အဦးမ်ားစြာ ႏွင့္ ယဥ္ေက်းမွဳေပါင္းမ်ားစြာရွိေသာ္လည္း လူေနထိုင္ၿခင္းမရွိေသးသည့္ ေနရာမ်ားစြာ က်န္ရွိေသးသည့္ေဒသၿဖစ္သည္ ။ ကမ ၻာ့အၾကီးဆံုးေတာင္တန္းမ်ားထဲတြင္ ပါ၀င္သည့္ အင္ဒီး ေတာင္တန္းသည္ ေတာက္အေမ၇ိကတိုက္ တခုလံုးနီးနီး အေနာက္ဖက္ေဒသတြင္ေတာင္ေၿမာက္ သြယ္တန္းေနသည္ ။ ဘိုလီးဗီးယားနိင္ငံ၏ တခ်ိဳ ့ၿမိဳ ့မ်ားသည္ ပင္လယ္ေရမ်က္ႏွာၿပင္အၿမင့္ ေပ - ၁၂၀၀၀ ေက်ာ္သည့္ အင္ဒီးေတာင္တန္း၏အၿမင့္ပိုင္းေတာင္ထိပ္မ်ားရွိရာ Altiplano ေဒသတြင္တည္ရွိသည္ ။ ဤေဒသတြင္ ကမ ၻာ့အၿမင့္ဆံုး ကူးသန္း သြားလာနိုင္ေသာ Lake Titicaca အမည္ရွိ ေရကန္ႀကီးသည္ပင္လယ္ေရမ်က္ႏွာၿပင္အထက္ ၁၂၅၀၀ - ေပ အၿမင့္တြင္တည္ရွိသည္ ။ ေရွးတခ်ိန္က ကမ ၻာ့သမိုင္းတြင္ထင္ရွားသည့္ Inca အင္ပါယာ သည္ဤေဒသတြင္တည္ရွိခဲ့သည္ ။ ေတာင္အေမရိကတိုက္၏အရွည္ဆံုးၿမစ္ၿဖစ္သည့္ အေမဇံုၿမစ္သည္ပီရူးနိင္ငံ အင္ဒီးေတာင္တန္းမွ ၿမစ္ဖ်ားခံကာ ဘရာဇီးနိင္ငံတြင္အမ်ားဆံုး ၿဖတ္ေက်ာ္ၿပီး အတၱလန္တိတ္သမုဒၵရာထဲသို ့စီး၀င္သည္ ။ ကမၻာ့အၾကီးဆံုးအၿမဲစိမ္းအေမဇံုမိုးသစ္ေတာသည္ စတုရန္းမိုင္ ၁.၄ သန္း ခန္ ့က်ယ္၀န္းၿပီး ထိုအထဲတြင္ လူသူမသိေသးသည့္အပင္မ်ိဳးစိတ္ေပါင္းမ်ားစြာႏွင့္ ကုန္းေန ၊ ေရေန သတၱ၀ါမ်ားစြာရွင္သန္က်က္စား လွ်က္ရွိသည္ ။ ဗင္နီဇြဲလားနိင္ငံရွိ Angel Falls ေရတံခြန္သည္ အၿမင့္ေပ ၃၂၁၂ - ေပ အၿမင့္မွစီးဆင္းေနသည့္ ကမ ၻာ့ အၿမင့္ဆံုး အဆက္မၿပတ္စီးဆင္းေနသည့္ ေရတံခြန္ၿဖစ္သည္ ။ Iguaçu Falls ေရတံခြန္သည္ ဘရာဇီးနိင္ငံ ႏွင့္ အာဂ်င္တီးနားနိင္ငံ နယ္စပ္တြင္တည္ရွိၿပီး ေတာင္အေမရိကတိုက္၏ထူးၿခားသည့္ သဘာ၀ အလွတခုၿဖစ္သည္။ အာဂ်င္တီးနားနိင္ငံအလယ္ပိုင္းရွိ Pampas အမည္ရၿမက္ခင္းလြင္ၿပင္သည္ ေတာင္အေမရိကတိုက္၏ ထင္ရွားသည့္ေနရာ တခုၿဖစ္သည္ ။ ၁၈ -ရာစုေနာက္ပိုင္းမွစ၍ ထိုေနရာတြင္ က်က္စားသည့္ ႏြားရိုင္းမ်ားကို ဖမ္းဆီးသည့္ gauchos ေခါ ္ Cowboys မ်ားေပါ ္လာခဲ့သည္ ။ Gauchos မ်ားသည္ေတာင္အေမရိကေဒသ၏ လူစြမ္းေကာင္းမ်ား အမွတ္သေကၤတၿဖစ္ေသာေၾကာင့္ cattle on the pampas ဟုတင္စားေခါ ္ေ၀ါ ္ၾကသည္ ။ ေတာင္အေမရိကတိုက္တြင္ ကႏ ၱာရ ၃ - ခုတည္ရွိသည္ ။ ၄င္းတို ့မွာ ေတာင္အေမရိကေတာင္ဖက္ ၊ အာဂ်င္တီးနားနိင္ငံတြင္တည္ရွိကမ ၻာေပါ ္ တြင္ တတိယ အၾကီးဆံုး Patagonia ကႏ ၱာရ ၊ ပီရူးနိင္ငံအေနာက္ဖက္ကမ္းရွိ Sechura ကႏ ၱာရ ၊ ခ်ီလီနိင္ငံေၿမာက္ဖက္ရွိ Atacama တို ့ၿဖစ္သည္ ။ ေတာင္အေမရိကတြင္ေနထိုင္သည့္လူဦးေရမွာ သန္း ၄၀၀ ေက်ာ္သာရွိၿပီးကမ ၻာ့လူဦးေရ၏ ၆ % ခန္ သာေနထိုင္ၾကကာ ထိုလူဦးေရ၏ ထက္၀က္ခန္ ့မွာ ဘရာဇီး နိင္ငံတြင္ေနထိုင္ၾကသည္ ။ ဤေဒသမွ ေဒသခံမ်ား၏ အဓိက အင္ပါယာမွာ Inca အင္ပါယာၿဖစ္ခဲ့ၿပီးသူတို ့၏အၿမင့္ဆံုး အခ်ိန္သည္ ေအဒီ ၁၅ - ရာစုေခတ္အခ်ိန္မွၿဖစ္သည္ ။ ၁၆ -ရာစုအစတြင္စပိန္မ်ားေရာက္လာၿပီးေနာက္ Inca အင္ပါယာေခတ္ ေပ်ာက္ကြယ္ခဲ့ရသည္ ။ ေတာင္အေမရိကနိင္ငံတြင္ေနထိုင္ၾကသူမ်ားသည္ ၿခားနားသည့္သမိုင္းေနာက္ခံမ်ားစြာမွ ဆင္းသက္လာၾကသူမ်ားၿဖစ္သည္ ။ အဓိက လူမ်ိဳးအုပ္စု ၃ - စုရွိခဲ့ကာ ေဒသခံလူမ်ိဳးမ်ား ၊ စပိန္ႏွင့္ေပါ ္တူဂီေဒသမွဥေရာပတိုက္သားမ်ား ၊ အာဖရိကတိုက္မွေခါ ္ေဆာင္လာခဲ့သည့္လူမဲကၽြန္မ်ားမွ ေရာေႏွာဆင္းသက္လာသူအမ်ားစုၿဖစ္သည္ ။ ေတာင္အေမရိကတိုက္တြင္နိင္ငံ ၁၁ -နိင္ငံ ႏွင့္ ၿပင္သစ္ကိုလိုနီနယ္တခုပါ၀င္သည္ ။ နိင္ငံ ၁၂ - နိင္ငံမွာ အာဂ်င္တီးနား ၊ ဘိုလီဗီးယား ၊ ဘရာဇီး ၊ ခ်ီလီ ၊ ကိုလံဗီယာ ၊ အီေကြဒိုး ၊ Guyana ၊ ပါရာေဂြး ၊ ပီရူး ၊ Suriname ၊ ဥရုေဂြး ႏွင့္ ဗင္နီဇြဲလားနိင္ငံတို ့ၿဖစ္သည္ ။ ဘရာဇီးနိင္ငံသည္ေတာင္အေမရိကတိုက္တြင္ အၾကီးဆံုးနိင္ငံၿဖစ္ၿပီး ၊ ကမ ၻာ့ေတာင္ဖက္အက်ဆံုးၿမိဳ ့မွာ အာဂ်င္တီးနားနိင္ငံရွိ Ushuaia ၿမိဳ ့ၿဖစ္သည္ ။ ေတာင္အေမရိက ၉ -နိင္ငံတြင္စပိန္ဘာသာစကားကို ေၿပာဆိုၾကၿပီး ၊ ဘရာဇီးနိင္ငံတြင္ ေပါ ္တူဂီ ဘာသာစကား ၊ Guyana နိင္ငံတြင္အဂၤလိပ္ဘာသာစကား ၊ Suriname နိင္ငံတြင္ ဒါတ္ခ်္ဘာသာစကား ၊ ၿပင္သစ္ကိုလိုနီေဒသတြင္ၿပင္သစ္ဘာသာစကားကို အဓိကေၿပာဆိုၾကသည္ ။ သို ့ေသာ္ သန္းခ်ီသည့္လူမ်ားမွာလဲ ေဒသခံ ဘာသာစကားမ်ားၿဖစ္သည့္ Quechua ႏွင့္ Aymara ဘာသာစကားကိုေၿပာဆိုေနၾကဆဲဟုဆိုသည္ ။ Credit:(အကယ္ဒမီ) YOBBO Knowledge




  ျသစေၾတးလ်တုိက္ ____________________\

  လူသားမ်ိဳးႏြယ္အစ အာဖရိကမွဟု ပညာရွင္မ်ားမွ ယံုၾကည္ၾကသည္ ။ အာဖရိက တိုက္သည္ အာရွတိုက္ၿပီးလွ်င္ ဒုတိယ အၾကီးဆံုးတိုက္ၿဖစ္သည္ ။ ကမ ၻာ့အၾကီးဆံုးကႏ ၱာရၿဖစ္သည့္ ဆာဟာရ သဲကႏ ၱာရသည္ အာဖရိကေၿမာက္ဖက္ ေဒသတြင္တည္ရွိသည္ ။ ေတာင္ဖက္ပိုင္းေဒသအား အေရွ ့အာဖရိက ၊ အေနာက္အာဖရိက ၊ အာဖရိကအလယ္ပိုင္း ႏွင့္ အာဖရိကေတာင္ပိုင္းဟု ခြဲၿခားေၿပာဆိုၾကသည္ ။ အလယ္ပိုင္းေဒသသည္မိုးေရခ်ိန္လကၼအနည္းငယ္ ရရွိသည့္ေဒသၿဖစ္သည္ ။ ေတာင္ဖက္ပိုင္းေဒသသည္ အီေကြတာရပ္၀န္း ေဒသၿဖစ္ၿပီး မိုးသစ္ေတာ ႏွင့္ Savannas ေခါ ္သည့္ အပူပိုင္းၿမက္ခင္းလြင္ၿပင္မ်ားကိုေတြ ့ရွိနိင္သည္ ။ အာဖရိကတိုက္၏ အေရွ ့ဖက္ေဒသသည္ ၿပတ္ေရႊ ့ေၾကာမ်ား ၊ ေတာင္ကုန္း ၊ ေတာင္တန္းေဒသ ၿဖစ္ၿပီး မိုင္ ၃၀၀၀ - ေက်ာ္ရွည္လွ်ားကာ အာရွတိုက္၏ ဆီးရီးယားေဒသမွ အာဖရိကအေရွ ့ ေတာင္ပိုင္း မိုဇမ္ဘစ္နိင္ငံအထိရွည္လွ်ားသည္ ။ ကမ ၻာ့အရွည္ဆံုးၿမစ္ၿဖစ္သည့္ နိင္းၿမစ္သည္ အာဖရိကေဒသ ကိုၿဖတ္သန္း ကာေၿမထဲပင္လယ္ ထဲသို ့ စီးဆင္းသည္ ။ အာဖရိကတိုက္ေတာင္ဖက္ရွိ Good Hope အငူသည္ ထင္ရွားေက်ာ္ၾကားၿပီးအိႏိၵယ သမုဒၵရာ ႏွင့္ အတၱလန္တိတ္သမုဒၵရာေတြ ့ဆံုသည့္ေနရာၿဖစ္သည္ ။ အာဖရိကေဒသတြင္ ၿမင္းက်ား ၊ သစ္ကုလားအုပ္ ၊ ၿခေသၤ့ ၊ က်ားသစ္ စသည့္ေတာရိုင္းတရိစ ၧာန္မ်ား စြာ က်က္စားေနထိုင္ၾကၿပီး အာဖရိကအလယ္ပိုင္းရွိ မိုးသစ္ေတာမ်ားတြင္ ေဂါ ္ဇီလာေမ်ာက္မ်ား ႏွင့္ ေက်းငွက္တရိစ ၻာန္မ်ိဳးစိတ္မ်ားစြာ ကိုေတြ ့ရွိနိင္သည္ ။ အာဖရိကေဒသတြင္လူမ်ိဳးေပါင္းမ်ားစြာရွိကာ ဘာသာစကားေပါင္း ၂၀၀၀ - ေက်ာ္ကို ေၿပာဆို ေနၾကဆဲၿဖစ္သည္ ။ ယေန ့အခ်ိန္တြင္နိင္ငံေပါင္း ၅၃ - နိင္ငံ ၌ လူဦးေရ သန္း ၈၀၀ - ေက်ာ္ေနထိုင္ၾကကာ လူအမ်ားစုသည္ ေက်းလက္ေဒသမွၿဖစ္သည္ ။ သို ့ေသာ္ အာဖရိကေဒသတြင္ၿမိဳ ့ၾကီးမ်ားစြာရွိၿပီး ထိုအထဲတြင္ အီဂ်စ္မွ Cairo ၊ ေမာ္ရကိုမွ Casablanca ၊ နိင္ဂ်ီးရီးယားမွ Lagos ၊ ေတာင္အာဖရိကမွ Cape Town ၿမိဳ ့မ်ားပါ၀င္သည္ ။ အာဖရိက အေနာက္ဖက္ပိုင္းတြင္ အာဖရိကထြက္ကုန္ မ်ားကို တင္ပို ့ေရာင္းခ်ရာဆိပ္ကမ္းမ်ားစြာရွိသည္ ။ ယေန ့အခ်ိန္တြင္အာဖရိကေဒသ၌ သဘာ၀ေတာရိုင္း မ်ားစြာရွိေနေသးေသာ္လည္း ဆင္းရဲငတ္မြတ္မွုၿပသနာ ၊ ေဒသတြင္းစစ္ပြဲၿပသနာ ႏွင့္ေရာဂါဘယထူေၿပာမွဳ ၿပသနာမ်ားေၾကာင့္ အာဖရိကလူမ်ိဳးသန္းခ်ီ ႏွစ္စဥ္ေသဆံုးေနဆဲၿဖစ္သည္ ။ ( သမိုင္း) ----------------------- ကမ ၻာ့ေခတ္ဦးယဥ္ေက်းမွဳထြန္းကားခဲ့ရာ ေရွးေခတ္အီဂ်စ္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ နိင္းၿမစ္ေၾကာင္း တေလွ်ာက္ လြန္ခဲ့သည့္ ႏွစ္ ၅၀၀၀ - ခန္ ့အခ်ိန္မွ စတင္ေပါ ္ေပါက္ခဲ့ၿပီး ထိုေဒသမွၾကီးမားသည့္ ပစ္ရမစ္မ်ားကို ယေန ့အခ်ိန္အထိၿမင္ေတြ ့နိင္သည္ ။ အာဖရိကေၿမာက္ဖက္ေဒသမ်ားသည္ ေရာမေခတ္ ၊ အာရပ္မူဆလင္ေခတ္ မ်ားအခ်ိန္က ယဥ္ေက်းမွု လႊမ္းမိုးရာေဒသၿဖစ္ခဲ့သည္ ။ ေအဒီ ၁၅၀၀ မွ ၁၈၀၀ အခ်ိန္အတြင္း အာဖရိကလူမ်ိဳးသန္းေပါင္းမ်ားစြာသည္ ေတာင္ ႏွင့္ေၿမာက္အေမရိကေဒသသို ့ကၽြန္အၿဖစ္ အလုပ္လုပ္ကိုင္ရန္ေရာက္ရွိခဲ့ၾကသည္ ။ အာဖရိကေဒသသည္ ေရနံ ၊ ေရႊ ႏွင့္ စိန္မ်ားစြာ ထြက္ရွိရာေဒသၿဖစ္သၿဖင့္ ဥေရာပမွ ၿဗိတိသွ် ၊ ၿပင္သစ္ ႏွင့္ ဂ်ာမန္မ်ားမွ အၿပိဳင္အဆိုင္ နယ္ေၿမမ်ားသိမ္းယူခဲ့ၾကသည္ ။ ၁၉ - ရာစုေနာက္ပိုင္းမွစ၍ အာဖရိကေဒသ အားလံုးကို ဥေရာပနိင္ငံမ်ားမွပိုင္ဆိုင္ခဲ့ၾကသည္ ။ ပထမကမ ၻာစစ္အၿပီးတြင္အာဖရိကေဒသအမ်ား အၿပားသည္ၿဗိတိလွ် အပိုင္ၿဖစ္လာခဲ့သည္ ။ ဒုတိယကမ ၻာစစ္အၿပီး ၁၉၅၀- ၆၀ အခ်ိန္မွစ၍ အာဖရိကနိင္ငံအမ်ားအၿပားသည္ လြတ္လပ္သည့္နိင္ငံမ်ားၿဖစ္လာခဲ့သည္ ။ ယေန ့အခ်ိန္တြင္အာဖရိကတိုက္၌ နိင္ငံစုစုေပါင္း ၅၃ - နိင္ငံရွိၿပီး ကုန္းတြင္း နိင္ငံ ၄၇ - နိင္ငံႏွင့္ က်န္ ၆ - နိင္ငံမွာ အာဖရိကတိုက္ ပါတ္၀န္းက်င္ရွိကၽြန္းနိင္ငံၿဖစ္သည္ ။ Credit:အကယ္ဒမီ YOBBO Knowledge





သစေၾတးလ်တုိက္ ____________________\

ၾသစေၾတးလ် နိင္ငံသည္ပစၥိဖိတ္သမုဒၵရာေတာင္ပိုင္းႏွင့္အိႏိၵယ သမုဒၵရာၾကားတြင္တည္ရွိသည္ ။ ကမ ၻာ့တိုက္ၾကီး ၇ - တိုက္တြင္အေသးဆံုးတိုက္နိင္ငံၿဖစ္ၿပီး က်ြန္းၾကီးတက်ြန္းႏွင့္တူကာၿမိဳ ့ေတာ္မွာ Canberra ၿဖစ္သည္ ။ ေတာင္ဖက္ရွိ Tasmania က်ြန္းမွာၾသစေၾတးလ်၏ အစိတ္ အပိုင္းတခုၿဖစ္ၿပီးသည္ ။ ထိုက်ြန္းသည္ လြန္ခဲ့သည့္ ႏွစ္ေထာင္ေပါင္းမ်ားစြာအခ်ိန္က ၾသစေၾတးလ်ႏွင့္တဆက္တစပ္တည္းရွိခဲ့ေသာ္လည္းသမုဒၵရာ ေရၿပင္ၿမင့္တက္မွဳေၾကာင့္တဆက္တစပ္တည္းကုန္းေၿမမ်ား ေရထဲသို ့က်ေရာက္ခဲ့သည္ဟုဆိုသည္ ။ ၾသစေၾတးလ်သည္ ေဒသတြင္းေနထိုင္က်က္စားသည့္ သားပိုက္ေကာင္မ်ား ၊Koala စသည့္ထူးၿခားေသာတရိစ ၧာမ်ား ေၾကာင့္လည္းေက်ာ္ၾကားသည္ ။ ၾသစေၾတးလ်ေဒသသည္ကမ ၻာေပါ ္တြင္ကုန္းေၿမအညီညာဆံုး ေဒသလဲၿဖစ္သည္ ။ နိင္ငံ၏အေရွ ့ဖက္အၿခမ္းတြင္သာေတာင္မ်ားကိုၿမင္ေတြ ့နိင္ၿပီး ကမ္းေၿခေဒသမ်ားတြင္သစ္ေတာအနည္းငယ္ေတြ ့ရွိနိင္သည္ ။ အတြင္းပိုင္းညီညာသည့္ကုန္းေၿမေဒသမ်ားကို“ The outback ” ဟုေခါ ္ကာပူၿပင္းေၿခာက္ေသြ ့ၿပီးလူေနနည္းပါးသည့္ ေဒသၿဖစ္ သည္ ။ ထို“ The outback ” ေဒသထဲရွိ အမ်ိဳးသားဥယာဥ္ထဲတြင္ ထူးရွားတဲ့ Geological ပံုရိပ္ နွစ္ခု ရွိသည္ ။ ၄င္းတို ့မွာကမ ၻာေပါ ္ရွိအႀကီးဆံုးေသာေက်ာက္တလံုးႏွင့္အုပ္စု အလိုက္တည္ရွိေနသည့္အလံုးပံုေက်ာက္တံုးမ်ားၿဖစ္သည္ ။ ၾသစေၾတးလ်၏ အၿခားထင္ရွားသည့္ေဒသတခုမွာကမ ၻာ့အၾကီးဆံုး သႏ ၱာေက်ာက္တန္းမ်ားတည္ရွိရာ Great Barrier Reef ၿဖစ္ၿပီး နိင္ငံ၏ အေရွ ့ေၿမာက္ကမ္းေၿခေဒသတြင္တည္ရွိသည္ ။ ၾသစေၾတးလ် လူမ်ိဳးအမ်ားစုမွာ ကမ္းေၿခေဒသရွိၿမိဳ ့ၾကီးမ်ားတြင္ ေနထိုင္ၾကၿပီး Sydney ၿမိဳ ့မွာ အၾကီးဆံုးႏွင့္ေရွးအက်ဆံုးၿမိဳ ့ၿဖစ္ သည္ ။ ၾသစေၾတးလ် တိုက္၏ေဒသခံလူမ်ိဳးမ်ားမွာ Aborigines လူမ်ိဳးမ်ားၿဖစ္ၿပီးသူတို ့၏ေရွးေခတ္ဂူနံရံပန္းခ်ီကားမ်ား ၊ဂီတမ်ားမွာထင္ရွားသည္ ။ ေအဒီ ၁၇၈၈ တြင္ၿဗိတိသွ်လူမ်ိဳး နယ္ေၿမခ်ဲ ့ထြင္သူမ်ားေရာက္ရွိ လာၿပီးေနာက္ပိုင္းကိုလိုနီနယ္ေၿမအမ်ားအၿပားေပါ ္ ေပါက္လာ ခဲ့သည္ ။ ေအဒီ ၁၉၀၁ - ခုႏွစ္တြင္ ထိုကိုလိုနီနယ္ေၿမမ်ားကို ပူးေပါင္းၿပီး ေနာက္ၾသစေၾတးလ် သည္လြတ္လပ္သည့္နိင္ငံၿဖစ္လာခဲ့သည္ ။ ယေန ့အခ်ိန္တြင္ၾသစေၾတးလ် လူမ်ိဳးအမ်ားစု၏ ဘိုးေဘးဘီဘင္ မ်ားမွာၿဗိတိသွ်လူမ်ိဳးမ်ားၿဖစ္သည္ ။ ၾသစေၾတးလ်နိင္ငံသည္ ၿဗိတိသွ်ႏွင့္နီးကပ္သည့္ ဆက္ဆံမွဳရွိ သည့္နိင္ငံၿဖစ္ကာ နိင္ငံ၏ Official name မွာ Commonwealth of Australia ၿဖစ္သည္ ။ Credit: (အကယ္ဒမီ) YOBBO Knowledge



အႏ ၱာတိကတိုက္ _________________

အႏ ၱာတိကတိုက္၏ေတာင္၀င္ရိုးစြန္းေဒသသည္ ကမ ၻာေပါ ္တြင္အေအးဆံုး၊ေရအခဲဆံုး၊ေလအၿပင္းဆံုး ေဒသၿဖစ္သည္ ။ အေအးဆံုးမွာ ႀသဂုတ္လၿဖစ္ၿပီး ေလထုအပူခ်ိန္ (–၈၈° C ) ထိရွိကာ ေႏြရာသီတြင္ (- ၃၀°C ) ရွိသည္ ။ ႀကီးမားသည့္ေရခဲတံုးမ်ားသည္လြန္ခဲ့သည့္ႏွစ္သန္း ေပါင္းမ်ားစြာကတည္းကတည္ရွိၿပီးကမ ၻာ့ေရခဲထု၏ ၉၀ % သည္ဤ ေဒသတြင္တည္ရွိသည္ ။ အားလံုးေသာသမုဒၵရာေရစီးေႀကာင္းမ်ားသည္ အႏ ၱာတိကတိုက္ကိုနာရီလက္တံအတိုင္းလွည့္ၿပီး အတၱလန္တိတ္ ၊ ပစၥိဖိတ္ ႏွင့္အိႏၵိယသမုဒၵရာမ်ားကို နာရီလက္တံေၿပာင္းၿပန္လွည့္သည္ ။ ကမ ၻာၾကီးပူေႏြးလာမွဳေႀကာင့္ဒီေဒသမွေရခဲတံုးမ်ား အေရေပ်ာ္ခဲ့လွ်င္ကမ ၻာႀကီး၏ပင္လယ္ေရမ်က္ႏွာၿပင္ ၿမင့္တက္လာၿပီး ေဒသေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားသည္ လဲေရေအာက္သို ့ေရာက္သြားေပလိမ့္မည္ ။ ၁၉- ရာစုအခ်ိန္ထိ ဒီေဒသသည္ နွင္းမုန္တိုင္း ၊ အလြန္ေအးခဲတဲ့ေရခဲတံုးေတြေႀကာင့္လူသူမေရာက္ သည့္ေနရာၿဖစ္သည္ ။ ၁၉၁၁ တြင္ ေတာင္၀င္ရုိးစြမ္းသို ့လူသားမ်ားစတင္ ေရာက္ရွိခဲ့ၾကသည္ ။ ေနာက္ပိုင္း အာဂ်င္တီးနား ၊ ႀသစေႀတလွ် ၊ အဂၤလန္၊ ခ်ီလီ ၊ ၿပင္သစ္ ၊ နယူးဇီလန္ ၊ ေနာ္ေ၀ စတဲ့နိင္ငံမ်ားမွ နယ္ေၿမခ်ဲ ့ထြင္ရယူရန္ႀကိဳးစားခဲ့ၾကသည္ ။ သို ့ေသာ္လဲအေမရိကန္ ၊ရုရွား အပါအ၀င္တၿခားနိဳင္ငံ မ်ားမွအသိအမွတ္မၿပဳေပ။ ၁၉၅၉ ခု ဒီဇင္ဘာ ၁ ရက္ တြင္ Antarctic Treaty စာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆို၍ဤ ေဒသတြင္ ၿငိမ္းခ်မ္းတဲ့သိပံြပညာ ေလ့လာမွဳမ်ားသာၿပဳလုပ္ရန္ အၿပည္ၿပည္ဆိုင္ရာ သေဘာတူညီခဲ့ႀကသည္ ။ Credit:အကယ္ဒမီ YOBBO Knowledge