အဂၤလန္မွာ ပညာသင္ျပီး အဂၤလိပ္ကို လက္ထပ္မယူခဲ႔တဲ႔ ရခိုင္႔ ဂုဏ္ေဆာင္ ေဒၚျမစိန္

အဂၤလန္မွာ ပညာသင္ျပီး အဂၤလိပ္ ကို လက္ထပ္ မယူခဲ့တဲ့ ျမန္မာ့ ဂုဏ္ေဆာင္
ရခိုင္အမ်ိဳးသမီး ေဒၚျမစိန္ ( ယၡဳေခတ္ ရခိုင္သူမ်ားဖတ္ေစရန္ ဒုတိယအႀကိမ္တင္ေပးျခင္း )
====================
ကမၻာ့အလယ္မွာ ျမန္မာ့ဂုဏ္ကိုေဆာင္ခ့ဲသူ
ေဒၚျမစိန္ (M.A., B.Litt. Oxford)
ႏွစ္ဆယ္ရာစု အတြင္း ျမန္မာ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏
ထူးခြၽန္ ထက္ျမက္မႈကို ကမာၻ႔ အလယ္တြင္ ပညာ
ရည္ျဖင့္ ထင္ရွားေစခဲ့သူ တဦးမွာ သမိုင္းပညာရွင္
ေဒၚျမစိန္ (၁၉ဝ၄-၁၉၈၈) ( ရခိုင္ တိုင္းရင္းသား )
ျဖစ္သည္။

ကိုလိုနီေခတ္ ျမန္မာ အမ်ိဳးသမီး ေလာကတြင္
ပညာရည္အားျဖင့္ လည္းေကာင္း၊ မ်ိဳး႐ိုး
ဂုဏ္ရည္အားျဖင့္ လည္းေကာင္း၊ ပင္ကို ထူးခြၽန္
ထက္ျမက္မႈအရည္အေသြးအားျဖင့္လည္းေကာင္း
ေဒၚျမစိန္ (M.A., B.Litt. Oxford) ကိုယွဥ္ႏိုင္သူ
မရွိဟုပင္ ဆိုရပါမည္။

ေဒၚျမစိန္သည္ ကိုလိုနီေခတ္ အတြင္း ျမန္မာ အ
မ်ိဳးသမီးမ်ားထဲမွ မဟာဝိဇၨာဘြဲ႕ႏွင့္ ေအာက္စဖို ့ဒ္
တကၠသိုလ္မွ ဘီလစ္ဘြဲ႕ကို ပထမဦးဆံုး ရခဲ့သူ၊
ျမန္မာ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး သမိုင္းကို အဂၤလိပ္ဘာသာ
ျဖင့္ အေစာဆံုး ေရးသားခဲ့သူ၊ ၁၉၃၁ ခုႏွစ္၊
ဂ်ီနီဗာတြင္ ႏိုင္ငံေပါင္းခ်ဳပ္ အသင္းႀကီးကႀကီးမွဴး
က်င္းပသည့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား အခြင့္အေရး စိစစ္မႈ
ေကာ္မတီသို႔ တက္ေရာက္ခဲ့သူ၊
၁၉၃၁-၃၂ တြင္ လန္ဒန္ၿမိဳ႕၌ က်င္းပသည့္ ျမန္မာ့
ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ မ်က္ႏွာစံုညီ အစည္း
အေဝးသို႔ တက္ေရာက္ရသူ စသည္ျဖင့္ ထင္ရွား
သည္။

ေဒၚျမစိန္၏ လူသိနည္းေသာ စြမ္းေဆာင္ခ်က္ တ
ရပ္မွာ ဒုတိယ ကမ႓ာစစ္ၿပီးခ်ိန္ ဖဆပလ အဖြဲ႕ခ်ဳပ္
သည္ ျမန္မာ့ လြတ္လပ္ေရး အတြက္ ၿဗိတိသွ်
အစိုးရႏွင့္ ေစ့စပ္ အေရးဆိုရေသာ အခါ ျမန္မာ့
သေဘာထား အမွန္ကို ၿဗိတိသွ်တို႔သေဘာေပါက္
နားဝင္ေစရန္ ေဟာေျပာ ေဆာင္႐ြက္ခဲ့ရျခင္းပင္
ျဖစ္သည္။

၁၉၄၆ ခုႏွစ္၊ ပါရီ ယူနက္စကိုကြန္ဖရင့္ တက္
ေရာက္ခဲ့စဥ္ ၿဗိတိသွ် ေလဘာပါတီ၏အမတ္
အခ်ိဳ႕ႏွင့္ ေတြ႕ဆံု၍ ျမန္မာတို႔၏ လြပ္လပ္ေရးႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ သေဘာထားကို ရွင္းလင္း တင္ျပ
ခဲ့သည္။ ေဒၚျမစိန္သည္ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္၊ လြတ္လပ္
ေရး ရၿပီးေနာက္ ကုလသမဂၢ ညီလာခံ အစည္း
အေဝးမ်ားတြင္ ႏိုင္ငံ ကိုယ္စားျပဳ၍ တက္ေရာက္
ခဲ့ရရာ သူ၏ ထူးခြၽန္ ထက္ျမက္မႈ၊ အဂၤလိပ္ဘာ
သာ အေဟာအေျပာ ကြၽမ္းက်င္မႈတို႔ေၾကာင့္ အ
လြန္ထင္ရွားခဲ့သည္။

ေဒၚျမစိန္ကို ၁၉ဝ၄ ခုႏွစ္၊ ေအာက္တိုဘာလ ၁၃
ရက္ေန႔တြင္ ေမာ္လၿမိဳင္ၿမိဳ႕၌ ဖြားသည္္။ အဖ
ျပည္ထဲေရး ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္ ဦးေမေအာင္၊ အမိေဒၚ
သိန္းျမ ျဖစ္သည္။
ငယ္ရြယ္စဥ္ကပင္ အိမ္တြင္ အဂၤလိပ္စာႏွင့္ ျပင္
သစ္စာကို သီးသန္႔ သင္ခဲ့ရသည္။ ခရစ္ယာန္
ဘာသနာျပဳ ဒိုင္အုိဆီဇင္ မိန္းကေလးေက်ာင္း
(Diocesan Girl's High School)တြင္ ၇ တန္း
ပထမ ရသည္။

သို႔ေသာ္ ခရစ္ယာန္ ဘာသာဝင္ မဟုတ္၍ ပညာ
သင္ဆု (Scholarship) မရခဲ့ေခ်။ ထို႔ေၾကာင့္
ဖခင္က ရွင္မာရီေက်ာင္း (St. Mary's SPG
High School) သို႔ ေျပာင္းေ႐ႊ႕ ပညာ သင္ေစ
သည္။

အသက္ ၁၅ ႏွစ္ အ႐ြယ္ ၁၉၁၉ ခုႏွစ္တြင္ ဟုိက္
စကူးဖိုင္နယ္ စာေမးပြဲကို ျမန္မာစာ၊ အဂၤလိပ္စာ၊
ရာဇဝင္၊ အပိုသခ်ၤာ၊ အိမ္တြင္းမႈ သိပၸံ ဘာသာရပ္
အားလံုးတြင္ ဂုဏ္ထူးျဖင့္ ေအာင္ျမင္သည္။ တႏိုင္
ငံလံုးတြင္ တတိယ ရခဲ့သည္။

ရန္ကုန္ ေကာလိပ္တြင္ ပညာ ဆက္လက္သင္ၾကား
ရာ အိုင္ေအ အထက္တန္းကို အဂၤလိပ္၊ သခ်ၤာ၊
ရာဇဝင္၊ ႐ူပေဗဒ ၄ ဘာသာ ဂုဏ္ထူးျဖင့္ ပထမ
ရသည္။ ဂ်ားဒင္းဆု (Jardin Prize) ခ်ီးျမႇင့္
ခံရသည္။ ဤဆုကို ဖခင္ ဦးေမေအာင္လည္း
ရရွိခဲ့သည္။
၁၉၂၇ ခုႏွစ္တြင္ ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္မွ မဟာ
ဝိဇၨာဘြဲ႕ကို ပထမဆင့္မွ ပထမ ရခဲ့သည္။
၁၉၂၈-၃ဝ တြင္ အစိုးရပညာေတာ္သင္ အျဖစ္
အဂၤလန္ႏိုင္ငံ ေအာက္စဖို႔ဒ္ တကၠသိုလ္၌ ပညာ
ဆက္လက္ ဆည္းပူးရာ ဆရာျဖစ္သင္ဒီပလုိမာႏွင့္
ဘီလစ္ဘြဲ႕ (B. Litt.) ရခဲ့သည္။

၁၉၄၆ ခုႏွစ္၊ ပါရီ ယူနက္စကို ကြန္ဖရင့္ ကိုယ္စား
လွယ္၊ ၁၉၅၁-၆ဝ ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္ သမိုင္းကထိ
က၊ ၁၉၅၄ ခုႏွစ္တြင္ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု ေလ့လာေရး အဖြဲ႕ဝင္၊ ၁၉၅၆ ခုႏွစ္တြင္ အာရွ
ေဖာင္ေဒးရွင္း အစီအစဥ္ျဖင့္ အေမရိကန္တကၠ
သိုလ္ေကာလိပ္ ၁၄ ခုတြင္ ျမန္မာ့ေရးရာေဟာေျပာ
ပို႔ခ်ေရး ပညာရွင္၊
၁၉၆ဝ ခုႏွစ္တြင္ ဝါရွင္တန္ အျပည္ျပည္ ဆိုင္ရာ
အမ်ိဳးသမီး ကြန္ဖရင့္ သဘာပတိ မိန္႔ခြန္းေျပာ
ၾကားသူ၊ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု ဆြစ္တာရီ
ေကာလိပ္ အေရွ႕ေတာင္အာရွ ဆိုင္ရာ ဧည့္ပါ
ေမာကၡ၊ ကိုလံဘီယာ တကၠသိုလ္တြင္ ျမန္မာ့
ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ သမိုင္း ဧည့္ပါေမာကၡ၊ ၁၉၇ဝ
ခုႏွစ္တြင္ အဂၤလန္ႏိုင္ငံ ေအာက္စဖို႔ဒ္ တကၠသိုလ္
စိန္႔ေဟာက္ ေကာလိပ္၌ သုေတသန ပညာရွင္
စသည္ျဖင့္ ေဆာင္႐ြက္ခဲ့သည္။

ဝိဇၨာဘြဲ႕ကို ရာဇဝင္ ဂုဏ္ထူးျဖင့္ ေအာင္ျမင္ၿပီး
ေနာက္ မဟာဝိဇၨာဘြဲ႕ အတြက္ ဖခင္ ဦးေမေအာင္
နွင့္ သမိုင္း ပါေမာကၡ ဒီ၊ ဂ်ီ၊ အီး၊ ေဟာ (D. G. E.
Hall) တို႔၏ အၾကံေပးခ်က္ အရ ျမန္မာ အုပ္ခ်ဳပ္
ေရး သမိုင္းကို သုေတသနျပဳ စာတမ္း တင္သြင္းခဲ့
သည္။ စာတမ္းအမည္မွာ Myothugyiship in
Upper Burma "အထက္ျမန္မာျပည္ ၿမိဳ႕သူႀကီး
တို႔၏ တာဝန္ ဝတၲရားမ်ား" ျဖစ္သည္။

စာတမ္း အမည္ကို ေၾကးတိုင္မင္းႀကီးေဟာင္းေဂ်၊
အက္စ္၊ ဖာနီဗယ္ (J. S. Furnival) က ေ႐ြးခ်ယ္
ေပးခဲ့သည္။ စာတမ္းအတြက္ ျမန္မာပညာရွိ ပုဂံ
ဝန္ေထာက္ ဦးတင္၏ မွတ္စုမ်ားႏွင့္ ဘားနာ့ဒ္ ပိဋ
ကတ္တိုက္မွ စစ္တမ္း၊ ေပ၊ ပုရပိုက္ ၃ဝဝေက်ာ္ကို
ကိုးကား အသံုးျပဳခဲ့သည္။

မဟာဝိဇၨာဘြဲ႕အတြက္ က်မ္းျပဳေနစဥ္ ၁၉၂၆
ခုႏွစ္၊ ဇြန္လ ၅ ရက္ေန႔တြင္ ျပင္ဦးလြင္ၿမိဳ႕၌ ဖခင္
ဦးေမေအာင္ ႐ုတ္တရက္ ကြယ္လြန္ခဲ့သည္။
၁၉၂၇ ခုႏွစ္တြင္ ေဒၚျမစိန္သည္ မဟာဝိဇၨာဘြဲ႕ကို
ဂုဏ္ထူးတန္း ပထမ အဆင့္မွ ပထမ စြဲ၍ေအာင္
ျမင္ခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ အစိုးရပညာေတာ္သင္
အျဖစ္ အဂၤလန္ႏိုင္ငံ ေအာက္စဖို႔ဒ္ တကၠသိုလ္မွ
ဆရာျဖစ္သင္ ဒီပလုိမာႏွင့္ ဘီလစ္ဘြဲ႕ ရရွိခဲ့သည္။
ဘီလစ္ဘြဲ႕ အတြက္ တင္သြင္းသည့္ စာတမ္းမွာ
ကိုလိုနီေခတ္ဦး ၿဗိတိသွ် အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို ေလ့လာ
ေသာ Sir Charles Crosthwaite and the Consolidation of Burma "ဆာ ခ်ားလ္ ခေရာ့စ္ဝိတ္ႏွင့္ ျမန္မာျပည္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအုတ္ျမစ္
ခ်ျခင္း" ျဖစ္သည္။ ထိုစာတမ္း အတြက္ ေဒၚျမစိန္
သည္ လန္ဒန္ရွိ အိႏၵိယ ေအာ့ဖစ္ (India Office)
႐ံုးႏွင့္ ရန္ကုန္ရွိ အတြင္းဝန္႐ံုး အစိုးရ မွတ္တမ္း
မ်ားကို အသံုးျပဳခြင့္ ရခဲ့သည္။

ေဒၚျမစိန္သည္ အဂၤလန္မွ ျပန္လာၿပီးေနာက္ ကိုလို
နီေခတ္ ျမန္မာ့ေက်း႐ြာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကိုလက္ေတြ႕
ေလ့လာသည္။ ထို႔ေနာက္ စာေတြ႕ ႏွီးေႏွာ၍အဂ
ၤလိပ္ဘာသာျဖင့္ Administration of Burma
"ျမန္မာျပည္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး" စာအုပ္ ေရးသား ျပဳစု
သည္။ ယင္းစာအုပ္ကို ၁၉၃၈ ခုႏွစ္တြင္ ရန္ကုန္
ၿမိဳ႕ ဇဗၺဴ႕မိတ္ေဆြပိဋကတ္တိုက္မွ ပံုႏွိပ္ ထုတ္ေဝ
ခဲ့သည္။

အမွန္စင္စစ္ဤစာအုပ္သည္ေဒၚျမစိန္၏ ရန္ကုန္
တကၠသိုလ္ မဟာဝိဇၨာဘြဲ႕ စာတမ္းႏွင့္ ေအာက္
စဖို႔ဒ္ တကၠသိုလ္ ဘီလစ္ဘြဲ႕ စာတမ္း ႏွစ္ေစာင္ကို
အေျခခံ၍ စာေတြ႕ လက္ေတြ႕ ညႇိႏိႈင္း တင္ျပထား
ေသာ ျမန္မာ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး သမိုင္း သုေတသန
က်မ္းတေစာင္ ျဖစ္သည္။
ထိုစဥ္က ျမန္မာျပည္ဘုရင္ခံ ဆာ အာခ်ီေဘာ ေဒါက္ဂလပ္စ္ (Sir Archibald Douglas
Cochrane) က စာအုပ္ကို အမွာ ေရးထားသည္။
ဤစာအုပ္ကို ၁၉၇၃ ခုႏွစ္တြင္ အဂၤလန္ႏိုင္ငံ
ေအာက္စဖို႔ဒ္ တကၠသိုလ္ ပံုႏွိပ္တိုက္မွ ထပ္မံပံုႏွိပ္
ထုတ္ေဝခဲ့သည္။

ေဒၚျမစိန္သည္ ကိုလိုနီေခတ္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏
လူမႈေရး၊ ႏိုင္ငံေရး လႈပ္ရွားမႈတြင္ ပါဝင္ ေဆာင္
႐ြက္ခဲ့ရာ ၁၉၃၁ ခုႏွစ္တြင္ အိႏိၵယႏိုင္ငံ လာဟိုၿမိဳ႕၌
က်င္းပေသာ အာရွ အမ်ိဳးသမီး ကြန္ဖရင့္သို႔
လည္းေကာင္း၊ ႏိုင္ငံေပါင္းခ်ဳပ္ အသင္းမွ ႀကီးမွဴး က်င္းပေသာ ဂ်ီနီဗာ အမ်ိဳးသမီး ကြန္ဖရင့္သို႔
လည္းေကာင္း၊ လန္ဒန္ၿမိဳ႕ ျမန္မာႏိုင္ငံ အုပ္ခ်ဳပ္
ေရးႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ မ်က္ႏွာစံုညီ အစည္းအ
ေဝးသို႔ လည္းေကာင္း တက္ေရာက္ ေဆြးေႏြးခဲ့
သည္။

ပထမအႀကိမ္ ျမန္မာႏိုင္ငံလံုး ဆိုင္ရာ လန္ဒန္
မ်က္ႏွာစံုညီ အစည္းအေဝး (The Round Table
Conference) သို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံံမွ ကိုယ္စားလွယ္
၂၄ ဦး တက္ေရာက္ခဲ့ရာ ေဒၚျမစိန္သည္ တဦး
တည္းေသာ အမ်ိဳးသမီး ကိုယ္စားလွယ္ ျဖစ္
သည္။

စစ္အတြင္း အိႏိၵယ၌ ေနထိုင္စဥ္ ဆင္းမလား စစ္
ေျပး အစိုးရ ထုတ္ေဝေသာ Burma To-Day
Vol. 1, No. 8 (June 1944) တြင္ ျမန္မာ အမ်ိဳး
သမီး ဘဝကို ေဖာ္က်ဴးေသာ Little Lovely
Diamond: the story of Kin Sein Hla
ဝတၴဳတို႔ကို ေရးဖြဲ႕သည္။ ေဒၚမန္စမစ္ ဦးေဆာင္
ေသာ ျမန္မာျပည္ စစ္ေျပး အစိုးရ၏ ျမန္မာျပည္
ဆိုင္ရာ အၾကံေပး အျဖစ္ ေဆာင္႐ြက္၍ Burma၊
ျပည္ျမန္မာႏွင့္ The Future of Burma
ျမန္မာျပည္၏ အနာဂတ္ စာအုပ္ငယ္ ႏွစ္အုပ္ကို
အဂၤလိပ္ ဘာသာျဖင့္ ေရးသားခဲ့သည္။

ျပည္ျမန္မာကို Oxford Pamphlets onIndian
Affairs စာစဥ္အမွတ္ (၁၇) အျဖစ္ အိႏိၵယႏိုင္ငံ
ဘံုေဘၿမိဳ႕မွ ၁၉၄၃ ခုႏွစ္တြင္ ဒုတိယ အႀကိမ္ ထပ္
မံ ထုတ္ေဝရသည္။ "ျမန္မာျပည္၏ အနာဂတ္"
စာအုပ္ကို အိႏိၵယႏိုင္ငံ ဘံုေဘၿမိဳ႕ ေအာက္စဖို႔ဒ္
ယူနီဗာစီတီ ပံုႏွိပ္တိုက္မွ ၁၉၄၅ ခုႏွစ္တြင္ ပံုႏွိပ္
ထုတ္ေဝသည္။ ယင္းစာအုပ္ငယ္တြင္ ျမန္မာ့လြတ္
လပ္ေရးႏွင့္ ပတ္သက္၍ ျမန္မာတို႔၏ ဆႏၵသ
ေဘာထားကို ေဖာ္ထုတ္ ေဆြးေႏြး တင္ျပထားသည္။

၁၉၄၈ ခုႏွစ္၊ လြတ္လပ္ေရးရၿပီး ေနာက္ပိုင္းတြင္မူ
ေဒၚျမစိန္သည္ ရန္ကုန္ တကၠသိုလ္ သမိုင္းဌာန က
ထိက အျဖစ္ ေဆာင္႐ြက္သည္။ ၁၉၆ဝ ျပည့္ႏွစ္
တြင္ ဝန္ထမ္းဘဝမွ အၿငိမ္းစား ယူခဲ့သည္။
ထို႔ေနာက္ သက္ႀကီး တကၠသိုလ္တြင္ သမိုင္း က
ထိက အျဖစ္ ေခတၲ ေဆာင္႐ြက္၍ ဥေရာပႏွင့္
အေမရိက တကၠသိုလ္မ်ားတြင္ အေရွ႕အာရွ
သမိုင္းႏွင့္ ျမန္မာ့ ယဥ္ေက်းမႈ ဆိုင္ရာ ဧည့္ပါ
ေမာကၡ အျဖစ္ ေဟာေျပာ ပို႔ခ်သည္။ ထိုသို႔
ေဆာင္႐ြက္ေနစဥ္ လန္ဒန္မွ ထုတ္ေဝေသာAsian
Affairs (London) အာရွေရးရာ စာေစာင္တြင္
Towards Independence in Burma; The
role of women (ျမန္မာႏိုင္ငံ လြတ္လပ္ေရး
ႀကိဳးပမ္းမႈတြင္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏ အခန္းက႑)၊
Hemisphere စာေစာင္တြင္ Pagodas of
Pagan (Bagan) (ပုဂံဘုရားမ်ား စာတမ္း) မ်ား
ေရးသားခဲ့သည္။

၁၉၃၃ ခုႏွစ္တြင္ အိုင္စီအက္ ဦးေ႐ႊေဘာ္
(Ph.D., M.A.B.L.) ႏွင့္ လက္ထပ္၍ သားတဦး
(ဦးျမေဘာ္)၊ သမီးတဦး (ေဒၚျမသႏၱာ) ထြန္းကား
ခဲ့သည္။ ၁၉၃၇ ခုႏွစ္တြင္ ခင္ပြန္းသည္ႏွင့္ ျပတ္
စဲ၍ ပညာေရး၊ လူမႈေရး၊ စာေပးေရးရာ လုပ္ငန္း
မ်ားတြင္ တက္တက္ၾကြၾကြ ဦးေဆာင္ ပါဝင္ခဲ့
သည္။
၁၉၈၈ ခုႏွစ္၊ ႏိုဝင္ဘာ ၁ဝ ရက္ေန႔တြင္ ကြယ္လြန္
ခဲ့သည္။....။

Credit original writer