ေျမာက္ဦးေခတ္ ရခိုင္ စစ္ဘုရင္ မင္းဘာႀကီး ( သို႔ ) ရခိုင္အင္ပါယာကို ခ်ဲ႕ထြင္ႏိုင္သူ ( ၁ )

ရွည္လွ်ားလွတဲ့ ရခုိင္သမုိင္းေၾကာင္းတေလွ်ာက္ ရခုိင္ဘုရင့္ႏုိင္ငံေတာ္ကို ၾကီးက်ယ္ခမ္းနားေအာင္စြမ္းေဆာင္ႏိုင္ ခဲ့တဲ့ ရခိုင္ စစ္ဘုရင္ ေတြမ်ားစြာရွိခဲ့တယ္။ဒီဘုရင္ေတြထဲက ၁၆ ရာစုအလယ္ေလာက္မွာ ရခုိင္ႏုိင္ငံေတာ္ျမာက္ဦး ထီးနန္းကိုစုိးစံခဲ့ တဲ့ မင္းဘာဘုရင္ဟာလက္ရံုးရည္ေရာႏွလံုးရည္မွာပါအထူးေျပာင္ေျမာက္ထူးခၽြန္ခဲတဲ့မင္းတပါးျဖစ္တယ္။ဘုရင္ၾကီးဟာ ေျမာက္ ဦးထီးနန္း ကို မဆက္ ခံခင္ ကတည္းက ဖခမည္းေတာ္ မင္းရာဇာလက္ထက္မွာစစ္ေသနာပတိ တာ၀န္ကိုပါ ထမ္းေဆာင္ခဲ့ရသူျဖစ္တာေၾကာင့္ စစ္ေရးစစ္ရာ ကၽြမ္းက်င္ သူျဖစ္သလုိ စစ္ပရိယယ္ ကို နားလည္ ႏွ႔႔ံစပ္ သူလဲ ျဖစ္ တယ္။

ဒါ့အျပင္ Sandoway နယ္စားအျဖစ္တာ၀န္ယူအုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့စဥ္က ရခုိင္ ျပည္သူေတြၾကားကိုကိုယ္တုိင္ သြား ေရာက္ျပီး ရခုိင္ျပည္သူနင့္ နီးစပ္စြာ ဆက္ ဆံခဲ့တဲ့အေတြ႔အၾကံဳကသူဘုရင္ျဖစ္လာတဲ့အခါ အဖိုးမျဖတ္ႏိုင္ေလာက္ေအာင္အဖိုး တန္ခဲ့တယ္။အိမ္ေရွ ႔မင္းသားတပါး၊စစ္ေသနာပတိခ်ဳပ္တာ၀န္အျပင္ နယ္စားအျဖစ္ပါအုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ရတာေၾကာင့္ရခုိင္ ႏိုင္ငံ ေတာ္ရဲ့ အားနည္းခ်က္ အားသာခ်က္ေတြကိုလဲ ေသခ်ာသေဘာ ေပါက္နား လည္ တဲ့မင္း တပါးျဖစ္ တယ္။ ဒါေၾကာင့္ သူဘုရင္ျဖစ္လာတဲ့အခါ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးနင့္စစ္ေရးမ်ားကိုပါေခတ္စနစ္နင့္ အညီမ်ားစြာျပဳျပင္ ေျပာင္း လဲမႈမ်ား လုပ္ႏိုင္ခဲ့ တာေတြ႔ရပါတယ္။

ဘုရင္မင္းဘာနန္းတက္လာတဲ့အခ်ိန္ဟာ ရခုိင္ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ့ စစ္ေရးအင္အားအေနအထားဟာ အေတာ္အသင့္ေတာင့္ တင္းခုိင္မာတဲ့အေနအထားျဖစ္တယ္။ဒါ့အျပင္သူ႔အနားမွာ မဟာပညာေက်ာ္လို အေျမာ္အျမင္ဥာဏ္ပညာၾကီးမားတဲ့ ပညာရွိအမတ္ၾကီးေတြလဲ ၀ုိင္းရန္လွ်က္ရွိခဲ့တဲ့အတြက္ ဘုရင္ၾကီးလုိအပ္သမွ် လိုအပ္တဲ့အခ်ိန္မွာ အေကာင္းဆံုး အၾကံ ဥာဏ္ေတြေပးႏုိင္ခဲ့ၾကတာေၾကာင့္လဲ ရခုိင္ႏိုင္ငံေတာ္ၾကီးကို အေကာင္းဆံုးတည္ေဆာက္ႏုိင္ခဲ့ပံုရပါတယ္။ဒါေၾကာင့္လဲ မင္းဘာဘုရင္လက္ထက္မွာ လက္လႊတ္ဆံုးရႈံးထားရတဲ့ ဘဂၤလားျပည္ကို ျပန္လည္သိမ္းယူႏုိင္ခဲ့သလုိ ရခုိင္ျပည္ကို အမ်ိဳးမ်ိဳးရန္စ ေစာ္ကားေနတဲ့ေပၚတူဂီေတြကို အေကာင္းဆံုး ဆံုးမအႏုိင္ယူႏုိင္ခဲ့တယ္။

မင္းဘာဘုရင္ၾကီးလက္ထက္ အထင္ရွားဆံုးေအာင္ပြဲတခုက ေတာ့ ရခုိင္ျပည္ကုိအၾကိမ္ၾကိမ္က်ဴးေက်ာ္နယ္ခ်ဲ ႔ရန္စ ေစာ္ကားေနခဲ့တဲ့ ဗမာဘုရင္ တပင္ေရႊ ထီးစစ္တပ္ကို ရုိက္ခ်ိဳးဖ်က္ဆီးျပီး ရခုိင္ျပည္ကို က်ဴးေက်ာ္ေစာ္ကား မႈ ေနာက္ ေနာင္ရာသက္ပန္ထပ္မလုပ္ႏုိင္ေအာင္ ဆံုးမႏုိင္ခဲ့တာျဖစ္ပါတယ္။ဒီေဆာင္းပါးမွာ မင္းဘာဘုရင္ၾကီးလက္ထက္ ရခုိင္ ဘုရင့္ႏုိင္ငံေတာ္ရဲ့ အင္ပါယာခ်ဲ ႔ထြင္ႏုိင္မႈ အေန အထားႏွင့္ သူနင့္ေခတ္ျပိဳင္အိမ္နီးခ်င္းႏုိင္ငံေတြအေတြအေပၚ ရခုိင္တို႔ ၾသဇာလႊမ္းမုိး ေအာင္ ဘယ္လို စြမ္း ေဆာင္ႏိုင္ခဲ့တယ္ဆိုတာကို ေလ့လာတင္ျပသြားမွာျဖစ္ပါတယ္။

မင္ဘာဘုရင္မတုိင္မီ ရခုိ္င္-ေပၚတူဂီဆက္ဆံေရးအေျခအေန

Morris Collis & San Shwe Bu ေရးတဲ့ Arakan’s Place in the Civilization of the Bay မွာ ပထမဆံုးအၾကိမ္ ေပၚတူ နင့္ရခုိင္တို႔ တရား၀င္ စတင္ေတြ႔ဆံုဆက္ဆံခဲ့ၾကတာ သကၠရဇ္ ၁၅၀၀ေက်ာ္ေလာက္ က ေပၚတူဂီနယ္စားၾကီး Lopo Soares de Albergaria ကသူ႔ကိုယ္စလွယ္ Silveira ကို ရခုိင္ျပည္သုိ႔ သံအျဖစ္ေစလႊတ္ခဲ့ရာက စတင္ခဲ့ တယ္လို႔ ဆိုတယ္။အဲဒီတုန္းက ရခုိင္ထီးနန္းကို မင္းရာဇာဘုရင္ၾကီး ((r. 1501-1523))(မင္းဘာဘုရင္ၾကီး၏ဖခင္) အုပ္ခ်ဳပ္ေနတဲ့အခ်ိန္။ေပၚတူဂီလူမ်ိဳး Duarte Barbosa ဆိုသူက ဘုရင္မင္းရာဇာနင့္ပတ္သက္ျပီး ခုလို မွတ္တမ္း တင္ ထားတာေတြ႔ရတယ္။

This king is very rich in money, and powerful from the number of his men at arms: he is often at war with his neighbors, and some of them obey him against their wills, and render him tribute. He lives in great luxury, and posseses very good houses in all the towns where he resides, which have got many pools of water, green and shady gardens, and good trees.

(ဘုရင္ၾကီးဟာသူကိုယ္တိုင္ ေငြေၾကးျပည့္စံုၾကြယ္၀ရံုတင္မက လက္နက္လူသူစစ္သည္အင္အား ေတာင့္တင္းျပီး ၾသဇာ အာဏာျပည့္၀တဲ့ မင္းတပါးလဲျဖစ္တယ္။ သူဟာ အိမ္နီးခ်င္းႏို္္င္ငံေတြကိုလဲ မၾကာမဏ တုိက္ခိုက္ေအာင္ႏိုင္ သစၥာ ခံ ေစျပီး လက္ေဆာင္ပဏၰာေတြဆက္သခိုင္းသူလဲျဖစ္တယ္။ ရခုိင္ဘုရင္ၾကီးဟာ ၾကီးက်ယ္ခမ္းနားတဲ့ ဇိမ္ခံ အိမ္ ၾကီးေတြ ကိုပိုင္ဆုိင္ေနထုိင္သလို အိမ္ၾကီးေတြကိုလဲ ေရကန္ေတြ၊စိမ္းစိုလွပတဲ့ ပန္းဥယာဥ္ေတြ သစ္ပင္ေတြနင့္ ခမ္း ခမ္းနားနား ျပဳျပင္ေဆာက္လုပ္စီမံထားတယ္။)

ရခုိင္ဘုရင္မင္းရာဇာဟာ ေပၚတူဂီသံကိုယ္စလွယ္ကုိ အင္မတန္လႈိက္လဲွပ်ဴငွာစြာဆက္ဆံခဲ့တယ္။ရခုိင္တို႔အေနနင့္ အဲဒီတုန္းက ရန္လုိတဲ့ ဗမာ(ပဲခူး) နင့္ ဘဂၤလားတို႔ၾကား အျမဲတမ္းသတိထားေနရတဲ့အခ်ိန္ျဖစ္တာေၾကာင့္ ေပၚတူဂီတုိ႔ နင့္အဆင္ေျပသင့္ျမတ္ေအာင္ဆက္ဆံထားဖို႔လုိအပ္တယ္လို႔ မင္းရာဇာ နားလည္ထားခဲ့ပံုရပါတယ္။ဒါေပမယ့္ ရခုိင္ တို႔ ဖက္က လႈိက္လွဲပ်ဴငွာမႈအေပၚ ေပၚတူဂီတို႔ဖက္က သံသယ ျဖစ္ခဲ့တာေတြ႔ရတယ္။ ကိုယ္စလွယ္ Silveira က မၾကာ ခင္က သူ႔ကို ရခုိင္တို႔ၾသဇာခံ စစ္တေကာင္းျမိဳ ႔ျမိဳ ႔စားက အင္မတန္ ရိုင္းစုိင္းစြာ ဆက္ဆံခံခဲ့ရျပီး ရခုိင္ျပည္မွာ အထူး အခြင့္ အေရး ေပးခံေနရတာရခုိင္တို႔ဘက္က တစံုတရာ မရိုးသားတဲ့အေနအထားလို႔ေကာက္ခ်က္ခ်ခဲ့တယ္။

ဒီလို Silveira ရဲ့ ေကာက္ ခ်က္ခ်ခဲ့မႈအေပၚအေျခခံျပီး ေပၚတူဂီတို႔ဟာ ရခုိင္ကို မိတ္ေဆြမဟာမိတ္ ႏိုင္ငံသေဘာထက္ ရန္ဘက္ ႏိုင္ငံလုိ သာ သေဘာထား ဆက္ ဆံ ခဲ့ ၾကတာကို မင္းရာဇာရဲ့ အရိပ္အရာကိုဆက္ခံတဲ့ မင္းေလးဆက္ ျဖစ္ တဲ့ Gadzabadi (r. 1513-1515), Min Saw O (1515), and Thatsata (r. 1515-1521) Min Khaung(1521-31) ထိ ရခိုင္တုိ႔ရဲ့ ကမ္းေျခ ျမိဳ ႔ေတြကို ေပၚတူဂီတို႔ အၾကိမ္ ၾကိမ္လာတုိက္ခုိက္ခဲ့ၾကတာကိုေတြ႔ရတယ္။ရခုိင္ဘုရင့္ ႏုိင္ငံ ရဲ့ ပင္လယ္ ကမ္း ေျချမိဳ ႔ေတြကို ေပၚတူဂီတို႔လာတိုက္ရတာဟာ ေပၚတူဂီပိုင္ကုန္သေဘၤာေတြကို ရခုိင္ ပင္လယ္ ဓားျမ ေတြ လုယက္လို႔ ျဖစ္ တယ္လို႔အေၾကာင္းျပေပမယ့္ ပင္လယ္ဓားျမေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားဟာ အာဖဂန္ နင့္ဘဂၤလီ လူမ်ိဳး ေတြျဖစ္ေနတယ္။

ရခုိင္-ဘဂၤလားစစ္ပြဲ (၁၅၃၁)

ရခုိင္ဘုရင္ေတြထဲမွာ ရခိုင္ဘုရင့္ႏုိင္ငံရဲ့အိမ္နီးခ်င္းႏုိင္ငံေတြတင္မက ကမၻာကပါ ဧကရဇ္မင္းတပါးအျဖစ္ ေလးစား ေၾကာက္ရြ႔ံခဲ့ၾကရတဲ့၊ရခုိင္လူမ်ိဳးတို႔ကမင္းဘာၾကီး(the great king)လို႔ၾကည္ညိုေလးျမတ္စြာေခၚခဲ့ၾကတဲ့ မင္းဘာ ဘုရင္ ၾကီးဟာသကၠရဇ္၁၅၃၁ခုႏွစ္မွာဘေထြးေတာ္ မင္းေခါင္ဘုရင္အရိတ္အရာကိုဆက္ခံျပီး သိရိသူရိယ စျႏၵ မဟာဓမၼရာဇာ (Sirisuriyacandramahadhammaraja) ဘြဲ႔ကိုခံယူျပီးရခုိင္ျပည္ေျမာက္ဦး ထီးနန္းကို ဆက္ခံစိုးစံတယ္။မင္းဘာ ဘုရင္ ၾကီးနန္းတက္လာတဲ့အခ်ိန္ထိ ေပၚတူဂီတို႔ ရခုိင္ျပည္ကို နည္းမ်ိဳးစံုနင့္ ေႏွာင့္ ယွက္ ရန္စေနတာကို ခံေနရဆဲျဖစ္ တယ္။

မင္းဘာဘုရင္ၾကီးဟာ ရခုိင္ႏုိင္ငံေတာ္ရဲ့ စစ္အင္အားအေျခအေနကို စိတ္တုိင္းက်မတည္ေဆာက္ခင္ ဥေရာပက အင္ အား ၾကီးႏိုင္ငံတခုကို ရင္ဆုိင္တုိက္ခိုက္ဖို႔မသင့္ေတာ္မွန္းရိတ္စားမိတယ္။ဒါေၾကာင့္ စစ္အင္အားအေျခအေနကိုမ ေသ ခ်ာေသး တဲ့ ေပၚတူဂီ ကို တုိက္ခိုက္မယ့္အစား ညီညြတ္မႈျပိဳကြဲေနျပီး၊ရခုိင္တို႔ရဲ့ အစဥ္အလာရန္သူျဖစ္ တဲ့ ဘဂၤလား ကို တုိက္ခိုက္ သိမ္း ပိုက္ ဖို႔ေရြး ခ်ယ္ခဲ့ တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ရခုိင္တို႔ လက္လႊတ္ ဆံုးရႈံး ခံ ထားရတဲ့ ဘဂၤလားေဒ့ခ်္ ေျမာက္ပုိင္း နယ္ ၁၂ ခုကို ျပန္ရယူဖို႔ အခ်ိန္ ေကာင္း ပဲလို႔ဆံုးျဖတ္ခဲ့တယ္။

ခရစ္သကၠရဇ္ ၁၅၃၁ ခုႏွစ္၊ နန္းသက္ တႏွစ္ေတာင္မျပည့္ေသးတဲ့ရခိုင္ဘုရင္မင္းဘာဟာ ဘဂၤလားကိုစစ္ေၾကျငာျပီး ကုလားတန္ျမစ္စစ္ေၾကာင္း၊ ရခုိင္ကမ္းေျခစစ္ေၾကာင္း နင့္ ရခုိင္ပင္လယ္ကိုျဖတ္ေက်ာ္တဲ့ ရခုိင္ေရတပ္စစ္ေၾကာင္းဆုိျပီး ကုန္းေၾကာင္းေရးေၾကာင္း ေပါင္းစပ္ထားတဲ့ စစ္ေၾကာင္းၾကီးသံုးေၾကာင္းနင့္ ဘဂၤလားျပည္ခ်ီတက္ခဲ့တယ္။ မင္းဘာ ဘုရင္ၾကီး ရဲ့ တပ္ေတြဟာ ဘဂၤလားတုိ႔ရဲ့ ကမ္းေျချမိဳ ႔ျဖစ္တဲ့ ရာမူးျမိဳ ႔ကိုေအာင္ျမင္စြာသိမ္းယူႏိုင္ခဲ့ဲျပီးတဲ့ေနာက္ ဆိပ္ ကမ္းျမိဳ ႔ျဖစ္တဲ့ စစ္တေကာင္းျမိဳ ႔ကိုဆက္လက္ခ်ီတက္သိမ္းယူခဲ့တယ္။စစ္တေကာင္း ျမိဳ ႔မွာ ဘဂၤလီတပ္သား တေသာင္းေက်ာ္တို႔ရခိုင္တပ္ကိုအညံ့ခံျပီးတဲ့ေနာက္ ဘဂၤလီအိ္မ္ေရွ ႔မင္းသား Moorad Singh ကိုလက္ရ ဖမ္းဆီး လိုက္ႏိုင္တယ္။အဲဒီေနာက္ မင္းဘာဘုရင္ဟာ Dacca ျမိဳ ႔ကိုဆက္လက္ခ်ီတက္သိမ္းယူတယ္။ ဘဂၤလီတို႔ဘက္က ဘဂၤလီေတာ္၀င္ဘုရင့္ သမီးေတာ္ Pesita ကိုကမ္းလွမ္းျပီး စစ္ေျပျငိမ္းဖို႔ေဆြးေႏြးတာကိုလက္ခံတဲ့အတြက္ ရခိုင္ဘဂၤလီ စစ္ပြဲျပီး ဆံုးခဲ့ျပီး ဘဂၤလားေဒ့ခ်္တခုလံုး ရခိုင္တုိ႔ၾသဇာေအာက္သြတ္သြင္းႏုိင္ခဲ့တယ္။

ဘဂၤလားကိုတုိက္ခိုက္ေအာင္ျမင္လုိက္ႏိုင္တာဟာ ရခုိင္တို႔အတြက္ စိတ္ဓာတ္ေရးရာအရ အျမင့္ဆံုးကိုတြန္းပို႔ ျမွင့္တင္ လုိက္ႏိုင္တာလဲျဖစ္တာေၾကာင့္ မင္းဘာဘုရင္ၾကီးရဲ့ ဘဂၤလားကို စတင္တုိက္ခိုက္သိမ္းပိုက္တဲ့ စစ္ေရးသနဂၤဗ်ဴဟာ နင့္စစ္ေျမျပင္ေရြးခ်ယ္မႈမွန္ကန္ခဲ့တယ္လို႔ေျပာရမွာျဖစ္ပါတယ္။

ဆက္လက္ေဖၚျပပါမည္။

ဘာသာျပန္စာေရးဆရာ
ေအာင္ျမင္စုိး၏ပုိ႔စ္အား ရခုိင္အမ်ဳိးသားအက်ဳိးစီးပြားအလုိ႔ငွါ ကူးယူေဖာ္ျပသည္။ မွ--fb: ဘုရင္ ကပၸီလဝပ္ျပည္ရွင္